Έτος: 1903
Τόπος: Σμίξη Γρεβενών
Ο 16χρονος Παναγιώτης Μάρκος κατεβαίνει να φέρει ψωμί για τους γονείς του και τα αδέρφια του, όταν ξαφνικά συναντάει ένα τσούρμο από παιδιά που φεύγουν για τα ξένα. «Πάμε για την Αμερική, έλα».
Ο αμούστακος Παναγιώτης με δανεικά λίγες λίρες, ξεχνάει το ψωμί και φεύγει. Με τα ρούχα που φορούσε. Κατεβαίνει στον Πειραιά, μπαίνει στο πλοίο και αφού ταξιδεύει για σαράντα κουνημένα μερόνυχτα φτάνει στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Έτος: 2020
Τόπος: Νεάπολη Λάρισας
Στο τραπέζι αραδιασμένες δεκάδες ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Γύρω τους, τρεις επόμενες γενιές. Η 94χρονη ανιψιά του Παναγιώτη Μάρκου, Μαριάνθη Σακελλάρη, ο 69χρονος γιός της Θανάσης Σακελλάρης και ο 39χρονος εγγονός της Γιάννης. Όλοι τους με μνήμες από το Σικάγο της Αμερικής αλλά πλέον οι ελάχιστοι αυτής της μεγάλης οικογένειας, (που μετράει έναν ολόκληρο αιώνα πήγαινε – έλα στον Ατλαντικό) που βρίσκονται πλέον μόνιμα στην Ελλάδα.  
***
Σα ξεφυλλίζουμε τις φωτογραφίες, περνάνε ξυστά από το κεφάλι μας οι στίχοι του Θανάση Παπακωνσταντίνου και καρφώνονται στους τοίχους με τη φωνή του Μάλαμα
«Τους βλέπω μπρος τα μάτια μου μες το παλιό βαπόρι
σα στρείδια στο κατάστρωμα οι μετανάστες όλοι.
Βουβές γυναίκες, άλαλες που δύναμη αναβλύζουν,
παιδάκια που δε νιώθουνε το δρόμο που βαδίζουν.
Α! Τα χρόνια τα παλιά, βαριά φορτία φεύγαν για την Αμέρικα».

Κάνουμε εικόνα τον Παναγιώτη Μάρκο σ εκείνα τα δύσκολα χρόνια με βάση τις περιγραφές των απογόνων του στη Νεάπολη. Δουλεύει πρώτα στις ράγες για το τρένο της Φιλαδέλφια, πριν φύγει για το Σικάγο. Εκεί πιάνει δουλειά σε κατάστημα με χειροποίητα παπούτσια και καταφέρνει μια δεκάδα την ημέρα. Λίγο αργότερα αγοράζει καθαριστήριο και αρχίζει να εδραιώνεται. Το ένα φέρνει το άλλο και η δουλειά μεγαλώνει. Τραβάει τα αδέρφια του, φέρνει και τα ανίψια του και από εκεί και πέρα δεν φεύγει κανείς.
Δουλειά, δουλειά, δουλειά. Κι ο Παναγιώτης Μάρκος κάνει 60 ολόκληρα χρόνια να γυρίσει και τον καημό να του τρώει τα σωθικά.
***
«Εμείς ήμασταν 8 αδέρφια» περιγράφει στα «Ρεπορτάζ του Κάμπου» η 94χρονη Μαριάνθη Σακελλάρη«Τα χρωστάμε όλα σε κείνον. Δουλέψαμε σκληρά στη συνέχεια όλοι στην οικογένεια» και θυμάται το Σικάγο εκείνης της εποχής.
Πιο δίπλα ο γιός της Θανάσης μας δείχνει το κέντρο του Σικάγο που ήταν γεμάτο από Ελληνικά εστιατόρια.
«Εγώ πήγα στην Αμερική σε ηλικία 17 χρονών. Στην αρχή ξεκίνησα να δουλεύω σε εταιρεία με χημικά. Ήταν σκληρή δουλειά και το έκανα για 5 χρόνια. Έπειτα άρχισα να ασχολούμαι με τα εστιατόρια. Στην αρχή ως εργαζόμενος και μετά έκανα τη δική μου κίνηση» θυμάται και δείχνει μια φωτογραφία που τους δημοσίευσαν με τον γιό του Γιάννη, στο τοπικό τύπο, όταν δεν δίστασαν σαν οικογένεια να ταξιδεύσουν παρά το φόβο για αεροπειρατείες λόγω Καντάφι.
Ο Θανάσης Σακελλάρης επέστρεψε οριστικά με την οικογένειά του εδώ και 30 περίπου χρόνια. Όταν μάλιστα είχαν πάρει το μαγαζί στη Νεάπολη δεν υπήρχε τίποτα άλλο παρά μόνο η εκκλησία των Πέτρου και Παύλου. Θέλοντας να κρατήσει κάτι από την Αμερική, διατήρησε το ίδιο όνομα στο εστιατόριο.
Peacock εκεί.
Παγώνι εδώ.
***
Ο νεότερος της παρέας, Γιάννης δεν σκέφτεται σχεδόν καθόλου τη λύση της Αμερικής παρά το γεγονός πως έχει πολλούς συγγενείς εκεί και διατηρεί και το αμερικανικό διαβατήριο του. Παλεύει εδώ με τη δική του πλέον οικογένεια να βρει τις καλύτερες δυνατές λύσεις.
*Ο Παναγιώτης Μάρκος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 96 χρονών τη δεκαετία του ’80. Οι δικοί του ακόμα θυμούνται πως φεύγοντας έκλαιγε γιατί δεν μπόρεσε από τα 16 του να ξαναδεί την μάνα του. «Δεν της πήγα ψωμί» έλεγε και θρυμματιζόταν η ψυχή του.
Για τη μάνα, για το ψωμί, για την ξενιτιά…

Κείμενο: Κώστας Γκιάστας
Φωτογραφίες – Βίντεο: Λεωνίδας Τζέκας

• Πηγή: Ρεπορτάζ του Κάμπου
• Ετικέτες: Λάρισα, ξενιτιά, Σμίξη