Πιο νέα απ’ ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί κανείς, είναι η πιο απλή και κλασική αντισηπτική μέθοδος: Το πλύσιμο των χεριών δεν μπήκε στη ζωή μας παρά μόλις πριν από 170 χρόνια – τότε, και μετά κόπων και βασάνων, το «ανακάλυψε» η επιστήμη.
Μοιάζει παράδοξο αν λάβει υπόψη του κανείς πως ο Πόντιος Πιλάτος «ένιψε τα χείρας του» πολλούς αιώνες πριν, ενώ το πλύσιμο των χεριών επιβάλλεται για λόγους καθαριότητας σε θρησκευτικές τελετές τόσο των εβραίων όσο και των μουσουλμάνων. Αν υπάρχει πάντως ένας πιονέρος της επιστήμης στο πεδίο της υγιεινής των χεριών, αυτός είναι ο Ούγγρος γιατρός Ίγκματς Σέμελβαϊς.
Ήταν στα μέσα του 19ου αιώνα όταν ο Σέμελβαϊς ανέλαβε καθήκοντα βοηθού καθηγητή στο γενικό νοσοκομείο της Βιέννης. Και ήταν ο μόνος που προβληματίστηκε για το γεγονός πως στη μία μαιευτική κλινική του νοσοκομείου πέθαιναν πολύ περισσότερες γυναίκες από επιλόχειο πυρετό σε σχέση με την άλλη. Δεν άργησε να υποθέσει τον λόγο. Στη μία κλινική ασκούνταν γιατροί, στην άλλη μαίες. Οι πρώτοι έκαναν νεκροψίες, οι δεύτερες όχι.
Για να καταλήξει στο συμπέρασμά του, ο Σέμελβαϊς βοηθήθηκε από την κακή τύχη ενός συναδέλφου του, ο οποίος εξέτασε ένα πτώμα έχοντας κοπεί στο χέρι με αποτέλεσμα να προσβληθεί από σηψαιμία και να πεθάνει. Συγκρίνοντας τα συμπτώματα του άτυχου γιατρού και των άτυχων λεχώνων, συμπέρανε πως η αιτία ήταν η ίδια: τα «δηλητήρια», όπως τα ονόμασε, που προέρχονταν από τα πτώματα, μετέφεραν με τα χέρια τους οι γιατροί και μόλυναν τις εγκύους.
Το επόμενο βήμα ήταν να παρασκευάσει ένα διάλυμα χλωριούχου ασβεστίου όπου απολυμαίνονταν χέρια και ιατρικά εργαλεία. Η κίνηση αποδείχθηκε σωτήρια. Πριν την παρέμβασή του η θνησιμότητα των νέων μητέρων έφτανε το 18%. Μετά την επιβολή της υγιεινής των χεριών, το ποσοστό αυτό έπεσε στο 1%.
Παρά τα θαυμαστά αποτελέσματα, όμως, η αντισηπτική μέθοδος του Σέμελβαϊς συνάντησε ισχυρές αντιστάσεις. Ένας λόγος ήταν πως οι άνθρωποι τότε δεν πίστευαν πως μπορεί να είναι κινητοί φορείς μικροβίων. Οι γιατροί θίγονταν στην ιδέα πως μπορούσαν να προκαλούν οι ίδιοι μολύνσεις. Η πλειονότητα, εξάλλου, προερχόταν από οικογένειες της μεσαίας ή της ανώτερης τάξης της Βιέννης. Αυτοί ήταν οι «καθαροί», ενώ βρώμικοι στα μάτια τους ήταν μόνο οι εργάτες των φτωχών στρωμάτων που είχαν άλλες συνήθειες υγιεινής ή δεν είχαν και καθόλου. Ήταν προσβλητικό επομένως γι’ αυτούς να τους πει κάποιος πως τα χέρια τους ήταν βρώμικα.
Θα έπρεπε να περάσουν δέκα χρόνια για να επισημάνει ένας γιατρός που κατέκτησε τη φήμη, ο Λουί Παστέρ, την ανάγκη εξόντωσης των μικροβίων. Αλλά ακόμη περισσότερα για να ανακαλύψει ο γερμανός επιστήμονας Ρόμπερτ Κοχ τον βάκιλο του άνθρακα. Και άλλα ακόμη για να εισαγάγει ένας άγγλος χειρουργός, ο Τζόζεφ Λίστερ, την υποχρεωτική απολύμανση των χεριών στη χειρουργική. Στις αρχές του 20ου αιώνα, το πλύσιμο των χεριών δεν ήταν μια υποχρέωση των γιατρών μόνο, αλλά κάτι που έπρεπε να κάνουν όλοι.
Διαβάστε περισσότερα εδώ
