«Η ὑπεύθυνη βούλησή μας, νά προστατεύσουμε τή ζωή, ἦταν πού μᾶς ἔκανε νά ἀντιστρέψουμε τό ρόλο μας, κι ἀπό ὑπεύθυνους γιά τήν πρόσκληση καί σύναξη τῶν Χριστιανῶν μας στούς Ναούς, νά καταστοῦμε ὑπεύθυνοι γιά τήν ἀποτροπή τῶν πνευματικῶν συναθροίσεων καί τήν ἀποπομπή τῶν Χριστιανῶν μας, προκειμένου νά ἀποφευχθεῖ ὁ συγχρωτισμός καί ἡ μεταδοτικότητα. Δέν εἶναι εὔκολο!»
Τοῦ Μητροπολίτη Λαρίσης καί Τυρνάβου Ἱερωνύμου
Τό φετινό Μεγαλοβδόμαδο εἲναι πρωτόγνωρο καί μοναδικό. Οἱ συνήθειες καί τά ἔθιμα ἀνατρέπονται, οἱ ἀλλοτινοί ρυθμοί τοῦ ἑορταστικοῦ κλίματος ἔχουν ἐξαφανιστεῖ, καθώς τό ἴδιο τό ἑορταστικό κλίμα εἶναι ἀνύπαρκτο. Τήν ἴδια στιγμή ἕνας συγκρατημένος φόβος καί μιά ἀγωνία γιά τήν ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων γεμίζουν τίς ψυχές. Καί μέσα σέ ὅλα αὐτά, ἡ ἀπορία πῶς θά γίνουν οἱ Ἀκολουθίες καί τί Πάσχα θά ἑορτάσουμε. Γιατί καί οἱ Ἀκολουθίες θά γίνουν καί τό Πάσχα θά ἑορτάσουμε! Εἶναι ἀπό τίς περιόδους πού καταλαβαίνουμε ὅτι ὁ Ἕλληνας σέ κάθε περίπτωση εἶναι Ὀρθόδοξος, ἀκόμη κι ἄν τό ἔχει ξεχάσει, ά-κόμη κι ἄν δέν θυμᾶται τό πῶς.
Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι δυναμικά ἰσχυρή ὄχι λόγω τῆς γεωπολιτικῆς της ἀνά-πτυξης, ἀλλά λόγω τῆς οἰκουμενικότητας καί τῆς πνευματικότητάς της. Ἴσα-ἴσα θά λέγαμε πώς ἡ γεωπολιτική ἀνάπτυξη προξενεῖ μπελάδες στό οὐσιαστικό μήνυμα τῆς Ὀρθοδοξίας, καθώς ἰδίως στίς δυτικές χῶρες, ὁ ἀγώνας μας εἶναι νά πείσουμε πώς ἡ Ὀρθοδοξία δέν ταυτίζεται ἀποκλειστικά μέ τούς Ρώσους. Σέ αὐτό πρέπει νά προσθέσει κανείς καί τήν ἔννοια πού ἡ κυρίαρχη γλώσσα τῆς παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, τά ἀγγλικά, ἀποδίδει στόν ὅρο “orthodox”, ἐννοῶντας ὄχι τόν γνήσιο, ἤ αὐτόν πού ἔχει τή σωστή Πίστη ὅπως στά ἑλληνικά, ἀλλά τόν συντηρητικό, τόν ὀπισθοδρομικό, τόν ἀκραῖο, ἴσως καί τόν ἐπικίνδυνο ἰδεολόγο, ἰδίως στίς ἐκφράσεις “orthodox muslim”, “orthodox jew”, “orthodox communist”. Μέ ἄλλα λόγια, οἱ Ὀρθόδοξοι λόγω τῶν διεθνῶν ἐξωτερικῶν χαρακτηριστικῶν μας, ἐρχόμαστε κατ᾽ εὐθείαν ἀντιμέτωποι μέ τήν προκατάληψη καί τή δυσπιστία τῶν λεγομένων προηγμένων κοινωνιῶν.
Κι ἐνῶ θεωρούσαμε πώς τά διεθνῆ ἐξωτερικά χαρακτηριστικά μᾶς δημι-ουργοῦσαν πρόβλημα, ἔρχεται ἡ πανδημία νά καταστήσει προβληματική τήν ἐ-ξωτερική ἔκφραση καί ἀλληλεπίδραση τῆς Ὀρθοδοξίας μέ τό λαό, στά παραδοσιακά ἐδάφη τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν! Τόσο προβληματική μάλιστα πού σχεδόν τήν ἐξαφανίζει! Σέ ἕνα πρωτοφανές Πανορθόδοξο consensus, σέ μία ἰδιότυπη παγκόσμια συμφωνία, οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, ἡ μία μετά τήν ἄλλη, ἀποδέχτηκαν καί ἀνακοίνωσαν περιορισμούς στή λατρευτική ζωή, τήν αἰχμή τοῦ δόρατος τῆς Ὀρθοδοξίας, καί μάλιστα μέσα στήν πιό πνευματική περίοδο τοῦ ἔτους, τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή! Ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλά ἐπιπλέον ἀνακοίνωσαν ἤ δέχθηκαν περιορισμούς στή Θεία Λατρεία, ἀκόμη καί τά Μυστήρια, μέ ἀναφορά στήν πιό ἱερή περίοδο τοῦ ἔτους, τή Μεγάλη Ἑβδομάδα, ἀλλά καί τή μεγαλύτερη Ἑορτή τῆς Ὀρθοδοξίας, τό Ἅγιο Πάσχα!
Πολλούς ἐξέπληξε ἡ συνολική καί συντονισμένη αὐτή στάση τῆς Ὀρθοδοξίας. Πρῶτον μέν διότι δέν ἔχουμε ἕνα ὁρατό ἐπί γῆς κέντρο, ὅπως τό Βατικανό, γιά νά ὑπάρχει ἔστω μιά ὑποτυπώδης μορφή κεντρικῆς διοίκησης, ἤ ἔστω διεθνοῦς συντονισμοῦ. Δεύτερον δέ, διότι ἀνά τόν κόσμο οἱ Ὀρθόδοξοι, στό πλαίσιο τῆς ίδιοπροσωπίας μας, εἴχαμε συνηθίσει τούς πάντες καί τούς ἑαυτούς μας, νά ἀντιδρᾶμε δυναμικά, περά ἀπό λογικοφανῆ σχήματα τοῦ κόσμου αὐτοῦ, προστατεύοντας καί ἀναδεικνύοντας τό Δόγμα, άλλά καί τή Λατρεία, ὡς οὐσιώδη τύπο αὐτοῦ τοῦ Δόγματος. Τρίτον, διότι παρ᾽ ὅλο πού κάποια στιγμή προτάθηκε, τελικά δέν πραγματοποιήθηκε μιά τηλεδιάσκεψη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν γιά νά λάβουν ἀπό κοινοῦ ἀποφάσεις, ἄν καί ξεχωριστά πῆραν λίγο-πολύ τίς ἴδιες.
Τί συνέβη; Ἁπλά ἀναδείχθηκε ἡ ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας περί τήν Πίστη! Ποιά Πίστη; Στό ρόλο τῆς ἐνανθρώπησης τοῦ Θείου Ἱδρυτῆ της! Γιατί ἐνανθρώπησε ὁ Χριστός; “Δι᾽ ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν”, “ἵνα ζήσῃ ὁ κόσμος δι᾽ Αὐτοῦ”, “ἵνα ζωήν ἔχωμεν καί περισσόν ἔχωμεν”, “ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καί σωτηρίας”. Τό στοιχεῖο τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι κομβικό καί ἀδιαπραγμάτευτο. Βεβαίως, τά παραπάνω χωρία ἔχουν πνευματικό πρόσημο καί βαθύτερη, πέρα ἀπό τήν προφανῆ, ἑρμηνεία. Δέν παύουν ὅμως, νά ἀναδεικνύουν τόν ἀπόλυτο σεβασμό τῆς Ὀρθοδοξίας ἔναντι τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, στήν πνευματική, ἀλλά κυρίως στήν ὑλική ἐκφορά της. Ἡ Ὀρθοδοξία τολμᾶ καί μιλᾶ γιά αἰώνια ζωή, γιατί σέβεται ὑπερβαλλόντως τήν παροῦσα. Γι᾽ αὐτό καί οἱ διαχρονικοί ἀγῶνες τῆς Ὀρθοδοξίας ἐναντίον τῆς θανατικῆς ποινῆς, ἐναντίον τῶν πολέμων μέ ἐξαίρεση τήν ἅμυνα, ἐναντίον τῆς αὐτοκτονίας, ἐναντίον τῶν ἀμβλώσεων κ.α., γενικά μέ ἕναν τρόπο ἀπόλυτο καί κάθετο ὑπέρ τῆς ζωῆς.
Αὐτός ὁ τρόπος ἦταν πού ἐπέβαλλε τή φρίκη μπροστά στή σκέψη ὅτι θά μπορούσαμε νά καταστοῦμε ὑπεύθυνοι γιά τήν ἀπώλεια ἔστω καί μιᾶς ζωῆς, ἔστω καί ἑνός ἀνθρώπου. Κι αὐτή ἡ ὑπεύθυνη βούλησή μας, νά προστατεύσουμε τή ζωή, ἦταν πού μᾶς ἔκανε νά ἀντιστρέψουμε τό ρόλο μας, κι ἀπό ὑπεύθυνους γιά τήν πρόσκληση καί σύναξη τῶν Χριστιανῶν μας στούς Ναούς, νά καταστοῦμε ὑπεύθυνοι γιά τήν ἀποτροπή τῶν πνευματικῶν συναθροίσεων καί τήν ἀποπομπή τῶν Χριστιανῶν μας, προκειμένου νά ἀποφευχθεῖ ὁ συγχρωτι-σμός καί ἡ μεταδοτικότητα. Δέν εἶναι εὔκολο! Πολλοί ἀντιδροῦν, τήν ἴδια στιγμή πού ἄλλοι σπεύδουν νά κατακρίνουν. Πολλοί, ἄπειροι πνευματικά, νομίζουν ὅτι θά ὑπάρξει τεράστια πνευματική ζημιά ἀπό αὐτό πού γίνεται. Ἄλλοι, βρῆκαν ἀκόμη μιά εὐκαιρία νά ἐκτοξεύσουν φαρμακερά βέλη ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, τήν ὁποίαν οὔτε λίγο οὔτε πολύ θεωροῦν ὑπεύθυνη γιά ὅλα τά στραβά τῆς χώρας καί τοῦ λαοῦ… Κι ὅμως, ὅσο περνᾶ ὁ καιρός, ἰδίως ὅσο διαπιστώνουμε πώς δέν χάνουμε τούς ἀνθρώπους μας μέ ρυθμούς δραματικούς ὅπως οἱ προηγμένες χῶρες, τόσο ὀρθοφρονοῦμε καί κατανοοῦμε. Κι ἐνῶ ἡ ἐπιθετική φλυαρία τῶν πρώτων ἡμερῶν κατασιγάζει, καθώς ἀποδεικνύεται καθόλου προφητική, παρά μόνον κουραστική, σά να ὡριμάζουμε καί νά σοβαρεύουμε σέ μιά χώρα πού δέν φημιζόταν γι᾽ αὐτά.
Τελικά, θά πάθουμε ζημιά ὡς Ἐκκλησία ἀπό τήν κεκλεισμένων τῶν θυρῶν τέλεση τῶν ἐνδιάτακτων Ἀκολουθιῶν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Ἑβδομάδας; Θά ὑποστοῦμε ἀπώλειες ἀπό τήν περίοδο τῆς καραντίνας; Ὑπάρχει κάτι πού θά ἔπρεπε νά μᾶς ἀνησυχεῖ; Ἐξαρτᾶται τί ἐννοεῖ κανείς ὡς ζημιά. Ἄν ἐννοεῖ τήν οἰκονομική, τήν πιό ἀμελητέα γιά τήν Ἐκκλησία, αὐτονόητο εἲναι ὅτι αὐτή ἔχει ἤδη συντελεσθεῖ ἀνεπανόρθωτα! Καί τά ἀποτελέσματα αὐτῆς τῆς ζημιᾶς, τά βιώνουν μέ δραματικό τρόπο οἱ μισθοδοτούμενοι ἀπό τόν Ἱερό Ναό, Νεωκόροι καί Ψάλτες, ἀλλά καί οἱ ὠφελούμενοι ἀπό τό προνοιακό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, καθώς πέραν ἀπό μία διανομή τροφίμων κατ᾽ οἶκον, ὅπου αὐτή εἶναι ἐφι-κτή, δέν ὑπάρχουν δυνατότητες γιά κάτι ἄλλο. Σέ δεύτερη φάση θά ὑποστοῦν τίς συνέπειες οἱ Ἱερές Μητροπόλεις καί τά Ἱδρύματά τους, καθώς τά ἔσοδά τους εἶναι ποσοστά ἐπί τῶν ἐσόδων τῶν Ἱερῶν Ναῶν, τά ὁποῖα ὑπολογίζεται πώς γιά ἕνα τρίμηνο θά εἶναι μηδενικά!
Ἄλλη ζημιά θά πάθουμε; Ὄχι! Μᾶλλον ὠφέλεια θά προκύψει! Ἡ Ἐκκλησία ὡς ὁ ἐμπειρότερος περί τόν ἄνθρωπο ὀργανισμός ἐπί γῆς, διακρίνει τόν «ἔσω ἄνθρωπο» ἀπό τόν «ἔξω ἄνθρωπο». Ὁ δεύτερος εἶναι ὁ ἑαυτός μας πού φαίνεται πρός τά ἔξω, πού ἀντιλαμβάνονται οἱ ἄλλοι, πού ἐπιπόλαια κι ἐμεῖς συχνά πιστεύουμε ὅτι εἶναι ὁ ἑαυτός μας. Ὅμως, ὁ Ἅγιος Θεός κάνει λόγο καί γιά τόν «ἔσω ἄνθρωπο», τόν ἀφανῆ στά σωματικά μάτια, τόν ἄγνωστο στούς πολλούς, τόν ἐσωτερικό ἄνθρωπο. Εἴμαστε ὁ ἐσωτερικός μας ἄνθρωπος. Ἡ πραγματικότητά μας εἶναι ὄχι αὐτό που μποροῦμε καί φκιασιδώνουμε ἐξωτερικά, ἀλλά αὐτό πού ἀνακαλύπτουμε νά ὑπάρχει ὅταν μέ αὐστηρή εἰλικρίνεια καί δυναμική ἀποφασιστικότητα κάνουμε τήν αὐτοεξέτασή μας. Εἴμαστε ὁ «κρυ-πτός τῆς καρδίας ἄνθρωπος».
Τά τελευταῖα χρόνια, οἱ τῆς Ἐκκλησίας γογγύζαμε μέ τήν τροπή πού εἶχε πάρει ὁ ἑορτασμός τοῦ Πάσχα, καθώς εἶχε ἐκπέσει σέ κοσμική, κοινωνική συνήθεια, χωρίς οὐσιαστική ἀνάδειξη τῶν μεγάλων καί σπουδαίων μηνυμάτων τῶν ἡμερῶν. Τά κύματα τοῦ τουρισμοῦ στή χώρα μας εἶχαν ἐπιβάλλει τό φολ-κλόρ, καθώς αὐτό προσφέρεται γιά οἰκονομική ἀξιοποίηση. Στεκόμαστε ὅλοι στά ἔξωτερικά, τά ὁποῖα θεωρούσαμε πώς προσδιορίζουν τίς ἡμέρες αὐτές. Φέτος, ἔχουμε τή μοναδική εὐκαιρία νά ἀσχοληθοῦμε μέ τά οὐσιαστικά μηνύματα τῶν ἡμερῶν τοῦ Πάσχα. Φέτος, ἔχουμε τή δυνατότητα νά ἀσχοληθοῦμε λίγο παραπάνω μέ τόν «ἔσω ἄνθρωπο», ὥστε νά ἀνακαλύψουμε ποιοί πραγματικά εἴμαστε. Φέτος, μποροῦμε νά ἀφιερώσουμε χρόνο στήν προσευχή, ἔστω καί ἐκτός Ναοῦ, στή μελέτη τῶν εὐαγγελικῶν κειμένων, στήν ἡσυχία τῆς ψυχῆς καί τή σιωπή τῆς γλώσσας, ἔτσι ὥστε τό φετινό Πάσχα νά καταστεῖ τό οὐσιαστικότερο καί πλέον καταλυτικό στήν πνευματική μας συγκρότηση.
Φωτογραφία Λεωνίδας Τζέκας
