Μπήκαμε στον Πύργο Χαροκόπου. Μας έπιασε… δέος (βίντεο)
Είναι ένα από τα πλέον εμβληματικά κτίσματα της Λάρισας, το οποίο κατόρθωσε να διασωθεί από τις διάφορες θεομηνίες και τις πολεμικές συγκρούσεις που γνώρισε η πόλη μας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Ο Πύργος του Χαροκόπου είναι γνωστός στους Λαρισαίους, μικρούς και μεγάλους και βρίσκεται στην είσοδο της Γιάννουλης. Το κουφάρι, όπως λέει χαρακτηριστικά και ο ιστοριοδίφης Νίκος Παπαθεοδώρου, του στέκεται σήμερα σαν αποδυναμωμένος φρουρός στις εσχατιές της Λάρισας.
Πριν λίγες ημέρες η βουλευτής του ΚΙΝΑΛ, Λίτσα Λιακούλη, έκανε μια ερώτηση στη βουλή για το θέμα και αυτό ήταν αρκετό για να μας σηκώσει από τον καναπέ.
Μπήκαμε στον Πύργο Χαροκόπου και πραγματικά μας έπιασε δέος. Ελάτε μαζί μας…
Φωτορεπορτάζ – Βίντεο Λεωνίδας Τζέκας
Από τα μεγαλύτερα αρχοντικά της Θεσσαλίας, ποτισμένο με μνήμες προσωπικοτήτων της τέχνης και της πολιτικής, με κυριότερη αυτή της Μελίνας Μερκούρη, που υπήρξε κάποτε σύζυγος του τσιφλικά Παναγή Χαροκόπου του νεώτερου -μέλος της δυναστείας Χαροκόπου. Μετά την προσάρτηση ης Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881 ολόκληρος ο Θεσσαλικός κάμπος ήταν μοιρασμένος σε μεγάλες ιδιοκτησίες (τσιφλίκια), τα οποία οι Τούρκοι τσιφλικάδες πούλησαν σε Έλληνες κεφαλαιούχους, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο ιδιοκτησιακό καθεστώς άθικτο και μετά την απελευθέρωση.Την ίδια εποχή έρχεται στην Ελλάδα από την Ρουμανία ο Παναγής Χαροκόπος πλούσιος Έλληνας με σημαντικό φιλανθρωπικό έργο και αγοράζει έξι μεγάλα αγροκτήματα(τσιφλίκια) 80.000 στρεμμάτων στη Θεσσαλία. Αναθέτει δε τη διεύθυνση αυτών στον αδελφό του Σπύρο. Την ίδια χρονιά αγοράζει το τσιφλίκι της Γιάννουλης από τον Ουσαμπενδίν Μπεή Χασάν Βέη, κτηματία και σύμβουλο της οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την αδερφή του Σαντικαϊ Χανούμ, έναντι 8.000 χρυσών λιρών Τουρκίας δηλαδή 280.000 δραχμές. Το τσιφλίκι, το οποίο μελλοντικά θα αποτελούσε τον περίφημο «Πύργο Χαροκόπου», ήταν έκτασης 14.343 τουρκικών στρεμμάτων και συνόρευε από γύρω με τις περιφέρειες των χωριών, Γιάννουλης, Βέη Τατάρ, Καζακλάρ, Κουλούρι και Καλυβίων.Το έτος 1902, ο κεφαλλονίτης στην καταγωγή Παναγής Χαροκόπος, αρχίζει την ανοικοδόμηση του «Πύργου», σε σχέδια του επίσης κεφαλλονίτη και αρχιτέκτονα των ανακτόρων, Αναστάσιου Μεταξά. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Μεταξάς αποτελεί τον «προσωπικό» αρχιτέκτονα του Παναγή Χαροκόπου και εκτός από τον «Πύργο της Γιάννουλης», ανακαινίζει το Μέγαρο Χαροκόπου στην Αθήνα- σημερινό Μουσείο Μπενάκη, σχεδιάζει τη Χαροκόπειο Σχολή Οικοκυρικών στην Καλλιθέα- σημερινό Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και άλλα κτίρια και οικίες της οικογένειας. Τα σχέδια του Μεταξά, είναι επηρεασμένα από τα αρχιτεκτονικά ρεύματα που επικρατούν στις αρχές του 20ου αιώνα (νεοκλασικισμός, εκλεκτισμός κ.α) ειδικά δε, στον «Πύργο Χαροκόπου» αυτές οι επιρροές πλαισιώνονται από ρουστίκ λεπτομέρειες -όπως για παράδειγμα οι εμφανείς ακρογωνιαίοι λίθοι- που προσδίδουν στο επιβλητικό για την εποχή κτίριο ένα αγροτικό χαρακτήρα, εναρμονίζοντας το με το φυσικό τοπίο.Το κονάκι αποτελείται από το συγκρότημα των αποθηκών, τον ορνιθώνα, τον ανεμόμυλο με τις δεξαμενές, τα ξηραντήρια και τους βοηθητικούς χώρους για τις αγροτικές εργασίες. Το κυρίως κτίριο περιβάλλεται, ανατολικά από ψηλό λιθόκτιστο μαντρότοιχο, και νότια από ψηλό σιδερένιο κιγκλίδωμα ενώ βόρεια και δυτικά του απλώνεται ένα παραλληλόγραμμο συγκρότημα κτιρίων με αποθήκες, στάβλους, αρτοποιείο, αμαξοστάσιο, πλυντήρια και γραφεία. Η οικία του κυρίως κτιρίου, αποτελείται από δυο ορόφους, ημιυπόγειο και έναν προεξάρχοντα πύργο, ο οποίος καθιέρωσε το κονάκι στην τοπική μνήμη ως «Πύργο Χαροκόπου». Μια μεγάλη μαρμάρινη σκάλα, η οποία βρίσκεται στη νότια πλευρά του σπιτιού οδηγεί στην πλακόστρωτη βεράντα εκεί όπου βρίσκεται και η κύρια είσοδος του «αρχοντικού», περιφρουρούμενη από μια βαριά σιδερένια διακοσμημένη πόρτα με μεταλλικούς ήλιους. Ο Παναγής Χαροκόπος γεννήθηκε στην Κεφαλλονιά το 1835 και πέθανε στην Αθήνα το 1911. Μετανάστευσε σε νεαρή ηλικία στη Ρουμανία, όπου απέκτησε μεγάλη περιουσία από την καλλιέργεια κτημάτων και το εμπόριο σιτηρών. Το 1899 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.Ο Παναγής Χαροκόπος ήταν ένας δραστήριος και δυναμικός άνθρωπος. Συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό της γεωργίας στη Ρουμανία και στην Ελλάδα, στην ανάπτυξη της βιοτεχνίας και βιομηχανίας και στην διαμόρφωση του τραπεζικού συστήματος. Επιπλέον, ανέπτυξε πλούσια κοινωφελή δραστηριότητα, ευεργετώντας τόσο την Ελλάδα όσο και τη Ρουμανία. Το σπουδαιότερο δημιούργημά του υπήρξε η Χαροκόπειος Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή Θηλέων στην Καλλιθέα, πρόδρομος του σημερινού Χαροκοπείου Πανεπιστημίου. Εισήγαγε μηχανήματα από το εξωτερικό και ενημερώνονταν στις νέες εξελίξεις στο γεωργικό τομέα. Έφερε στην Ελλάδα την πρώτη αλωνιστική μηχανή, το πρώτο μηχανικό άροτρο. Φρόντιζε για τη βελτίωση των συνθηκών κα προσπαθούσε να τους εκπαιδεύσει στις νέες καλλιέργειες. Ίδρυσε τη Γεωργική σχολή στα Φάρσαλα ενώ το 1910 παραχώρησε 30.000 στρμ. από το τσιφλίκι του για τους κολλήγους.Θαυμαστής των ιδεών του Βενιζέλου εκλέχτηκε Βουλευτής στην αναθεωρητική βουλή του 1911 κι ενδιαφέρθηκε για τη λύση του αγροτικού ζητήματος στη Θεσσαλία . Η αναθεωρητική Βουλή ξεκίνησε τις εργασίες της στις 8 Ιανουαρίου και περάτωσε το έργο της στις 29 Μαϊου 1911. Το νέο Σύνταγμα επέβαλλε την υποχρέωση του κράτους να παρέχει τη στοιχειώδη εκπαίδευση στους Ελληνες, μεριμνούσε για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών που θα έπρεπε να μοιραστούν στους ακτήμονες, δημιουργούσε το Συμβούλιο της Επικρατείας, απαγόρευε την ανάμειξη των στρατιωτικών στην πολιτική, καθιέρωνε την πρώτη στην Ελλάδα εργατική νομοθεσία και επέβαλλε τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Ήταν άνθρωπος κοινωνικός , με πολλές γνωριμίες κι έδινε συχνά δεξιώσεις καλώντας πολλά επίλεκτα μέλη της Λαρισινής κοινωνίας. Από το κονάκι του Χαροκόπου πέρασε ο Ελευθέριος Βενιζέλος και πολλές προσωπικότητες του τόπου.Το κονάκι ήταν επιπλωμένο με θαυμάσια έπιπλα που έφερε από τη Ρουμανία, πίνακες και έργα τέχνης. Πέθανε το 1911 και άφησε την περιουσία του στα τρία παιδιά του αδερφού του που ζούσαν κοσμική ζωή ανάμεσα στην Ελβετία, την Αθήνα και τη Λάρισα. Η κόρη Εβάν παντρεύτηκε τον πολιτικό Θεοτόκη, ο Παναγής ο νεώτερος τη Μελίνα Μερκούρη και ο Γιώργος τη Σοφία Χαροκόπου.Σύμφωνα με μαρτυρίες, επί γερμανικής κατοχής ο «Πύργος Χαροκόπου» είχε επιταχθεί και αποτελούσε την κατοικία του τότε γερμανού διοικητή της Λάρισας. Στο κονάκι είχαν εγκατασταθεί αντιαεροπορικά πυροβόλα, τα οποία ειδοποιούσαν με τρεις βολές τα γερμανικά στρατεύματα για επικείμενη έλευση συμμαχικών αεροπορικών βομβαρδιστικών. Παράλληλα, όμως ειδοποιούνταν και ο κόσμος- που εν τω μεταξύ είχε μάθει το «συνθηματικό»- αναζητώντας έγκαιρα προφύλαξη, σε υποτυπώδη καταφύγια.Σήμερα η Σοφία Χαροκόπου, μοναδική πλέον εναπομείνασα απ΄αυτή τη μεγάλη κι ενδιαφέρουσα οικογένεια πασχίζει να αξιοποιήσει τα κτήματα που απέμειναν μετά τις απαλλοτριώσεις. Η αδιαφορία των αδερφών για την περιουσία οδήγησε το κτήμα σε μαρασμό. Το κονάκι που βλέπει κανείς στο δρόμο για τη Γιάννουλη αποτελεί ζωντανή εικόνα αυτού του μαρασμού, απομεινάρι ενός παρελθόντος που έσφυζε από ζωή και δημιουργία.Μαδέρια και σίδερα συνθέτουν το σκηνικόΤο σκηνικό παραπέμπει σε κινηματογραφική ατμόσφαιρα…
