Του Στέλιου Ορφανάκη*
Μια μέρα του 1942 ο Albert Einstein, στις εξετάσεις του μαθήματος: «Θέματα Προχωρημένης Φυσικής» έβαλε ως θέματα ότι ακριβώς τους είχε ζητήσει να απαντήσουν πριν ένα χρόνο. Μια από τις επόμενες μέρες περπατούσε στο campus με τον βοηθό του και εντελώς ξαφνικά, ο βοηθός κοίταξε τον Albert Einstein στα μάτια και του είπε: «Dr. Einstein, σε αυτές τις εξετάσεις δώσατε ως θέματα στους φοιτητές σας ότι ακριβώς τους είχατε ζητήσει πριν ένα χρόνο στο ίδιο ακριβώς μάθημα. Γιατί κάνατε κάτι τέτοιο; ». Ο Albert Einstein απάντησε: «Yeah, yeah…it’s exactly the same». Ο βοηθός τα έχασε με την αυθόρμητη παραδοχή του Albert Einstein για επανάληψη των ίδιων ακριβώς θεμάτων και πριν προλάβει να πει κάτι ο Albert Einstein συνέχισε: «The answers have changed», δηλαδή «τα θέματα είναι ίδια, αλλά οι απαντήσεις έχουν αλλάξει».
Η ανθρωπότητα από καιρό εις καιρό καλείται να αντιμετωπίσει και οικονομικά προβλήματα. Το πρόβλημα που πρέπει να χειριστούν οι κυβερνήσεις, μετά το πέρας του οικονομικού παγετώνα, που έχει επιβάλει η υγειονομική κρίση εξαιτίας του COVID-19, δεν είναι μια γενικευμένη πτώση της συνολικής ζήτησης, όπως είχε συμβεί στη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του ‘30. Φαίνεται να είναι διαφορετικό από ότι έχουμε ζήσει μέχρι σήμερα.
Αυτό που έχει συμβεί, λόγω των οικονομικών lockdown από Ασία μέχρι Ευρώπη, είναι μια κάθετη πτώση στην παραγωγή και στην κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών, που απαιτούν τη φυσική αλληλεπίδραση ανθρώπων, όπως τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, οι κρουαζιέρες, η διασκέδαση με κάθε τρόπο, τα συνέδρια, οι μαζικές μετακινήσεις, τα ψώνια σε εμπορικά κέντρα κ.α. Ταυτόχρονα έχουμε και τη δραματική αύξηση της παραγωγής υπηρεσιών και αγαθών, που δεν απαιτείται η φυσική αλληλεπίδραση ανθρώπων. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα, αλλά όχι τα μόνα, είναι η Amazon και το Netflix.
Αλήθεια, τι ισορροπία θα αποκατασταθεί μετά τη λήξη της υγειονομικής κρίσης του COVID-19; Αν η ψαλίδα μεταξύ των υπηρεσιών και αγαθών, που απαιτούν φυσική αλληλεπίδραση και αυτών που δεν απαιτούν, δεν κλείσει γρήγορα, τότε οι χώρες θα παραμείνουν με πολύ υψηλά νούμερα ανεργίας, για την ακρίβεια πρωτόγνωρα. Αυτό σημαίνει ότι το μέσο διαθέσιμο εισόδημα για κατανάλωση θα πέσει δραματικά, κάτι που θα δυσκολέψει κι άλλο την οικονομική κατάσταση και θα αποτελέσει τροχοπέδη σε μια ανάκαμψη τύπου V, που όλοι ιδανικά θα θέλαμε.
Μην ξεχνάμε ότι η μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα στον πλανήτη στηριζόταν προ κρίσης στη φυσική αλληλεπίδραση των ατόμων. Αν μετά τη λήξη του οικονομικού παγετώνα δεν κλείσει η ψαλίδα δραματικά, όση κυβερνητική βοήθεια δόθηκε σε επιχειρήσεις και σε εργαζόμενους, που δεν πρόκειται να ξαναδουλέψουν, θα έχει πάει χαμένη. Και μιλάμε για πολλά-πολλά τρις ευρώ. Η αγορά και η ζωή θα έχει αφήσει πίσω και τις Κεντρικές Τράπεζες και τους πολιτικούς.
Σε μια στιγμή, ή για την ακρίβεια μέσα σε πέντε μήνες και μέσα από μια σειρά lockdown ανά τον πλανήτη, ο νικητής στον οικονομικό παγετώνα που ζούμε είναι ξεκάθαρος. Ο χαμένος, δηλαδή οι υπηρεσίες και τα αγαθά, που απαιτούν φυσική αλληλεπίδραση, έχουν δει τα έσοδά τους να πέφτουν στο -90% ή και στο μηδέν, ενώ τα έξοδα παραμένουν ακόμη υψηλά, όσο κι αν τα μείωσαν, με αποτέλεσμα να είναι θέμα λίγου χρόνου η χρεωκοπία και η εξαφάνιση. Δεν ξέρουμε μετά την άρση των lockdown τι ισορροπία θα αποκατασταθεί, όμως είναι σίγουρο ότι όλα ξεκινούν υπό νέα βάση και το πάνω χέρι το έχει η μη φυσική αλληλεπίδραση.
Το μαγικό σε αυτή την περίπτωση είναι ότι τη νικήτρια αγορά θα την αναδείξουμε εμείς οι καταναλωτές, οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι επιχειρηματίες, με το τι ακριβώς θα επιλέξουμε να κάνουμε από τις επόμενες μέρες και μήνες, που οι οικονομίες των χωρών που ζούμε αρχίσουν να βγαίνουν από τον οικονομικό παγετώνα που βρίσκονται. Εμείς θα επιλέξουμε τον νικητή, ανάλογα με το πώς θα επιλέξουμε να αγοράζουμε στη μετά COVID-19 εποχή τις υπηρεσίες και τα προϊόντα.
Οι κυβερνήσεις και οι Κεντρικές Τράπεζες ανά τον κόσμο έχουν πάρει θέση στο πρόβλημα. Στηρίζουν την προσφορά, δηλαδή τις επιχειρήσεις δίνοντας τρις δολάρια και ευρώ και μάλιστα με κριτήρια που ίσχυαν στην προ COVID-19 εποχή με την ελπίδα ότι έτσι θα αποκατασταθεί και η ζήτηση. Στηρίζουν επίσης και τα χρηματιστήρια. Είναι δεδομένο ότι η ατέλειωτη ρευστότητα που δημιουργείται και ποτέ δεν αποσύρεται βοηθά τους χρηματιστηριακούς δείκτες να διατηρούνται και να κάνουν και νέα υψηλά.
Για πρώτη φορά υπήρξε και στήριξη των μικρομεσαίων εισοδημάτων σε ΗΠΑ και ΕΕ. Ιδιαίτερα στις ΗΠΑ για το δίμηνο Απριλίου-Μαΐου ένας άνεργος θα πάρει περίπου $9000, ενώ υπήρξε και πάγωμα για έξι μήνες των πλειστηριασμών ή των εξώσεων και δυνατότητα για εξάμηνη αναβολή των δόσεων των στεγαστικών δανείων. Σίγουρα λειτούργησε και ο φόβος για να μην πάρουν οι πολίτες τα όπλα, να θυμίσω στις Η.Π.Α είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο το δικαίωμα της οπλοχρησίας. Σε κάθε περίπτωση όμως τέτοια μέτρα δεν μπορούν να στηρίξουν τη ζήτηση.
Το θέμα είναι η νέα επιχειρηματικότητα, που θα προκύψει στη μετά COVID-19 εποχή, αλλά και όση επιχειρηματικότητα παραμείνει από την προ COVID-19 εποχή, πόσα εισοδήματα μπορούν να επαναφέρουν για να φθάσει η ζήτηση την προσφορά; Την προηγούμενη φορά στις Η.Π.Α το μέσο εισόδημα του Αμερικανού πολίτη το 2019 δεν είχε φθάσει τα επίπεδα που είχε πριν την κρίση του 2008.
Οι κυβερνήσεις και οι Κεντρικές Τράπεζες από τις δράσεις τους φαίνεται να απαντούν στην κρίση με τον ίδιο τρόπο που απάντησαν και το 2008, θεωρώντας είτε ότι έχουν να αντιμετωπίσουν το ίδιο πρόβλημα, είτε ότι ακόμη και αν το πρόβλημα είναι διαφορετικό, χρειάζεται ίδιες λύσεις. Και χρησιμοποιώντας την απάντηση του Albert Einstein στο βοηθό του, θα αναρωτιόμουν: « Ηow are they sure that the answers have not changed? »
* Ο κ. Στέλιος Ορφανάκης έχει εργαστεί μεταξύ άλλων θέσεων ως Επενδυτικός Σύμβουλος στην Ιδιωτική Τραπεζική (Alpha Private Bank – Όμιλος ALPHA BANK), ενώ τώρα εργάζεται ως Καθηγητής (M.Sc) Φυσικών και Θετικών Επιστημών στη Δημόσια Εκπαίδευση. Είναι πτυχιούχος φυσικός με μεταπτυχιακές σπουδές, έχει εξειδικευθεί στην Τραπεζική Διοίκηση και σε Παράγωγα Προϊόντα.
- Πηγή: capital.gr
- Ετικέτες: Αίνστάιν, Ορφανάκης, Στέλιος
