Η ψυχοθεραπεία είναι μία επιστημονική μορφή θεραπευτικής παρέμβασης που αποτελείται από τακτικές συνεδρίες με έναν εκπαιδευμένο ψυχοθεραπευτή, για ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Από την συνέντευξη που μας παραχώρησε ο ψυχοθεραπευτής κ. Γιαννούσης Γεώργιο γνωρίσαμε την σημαντικότητα της ψυχοθεραπείας, του ψυχοθεραπευτή και την έννοια της αβύσσου, που ονομάζεται ψυχή. Η εύρεση του σωστού ψυχοθεραπευτή μπορεί να περιλαμβάνει σχεδόν τόση ενέργεια και χρόνο, όσο η εύρεση του/της σωστού συζύγου.

Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ-Μαραγκουδάκη (health4u.gr)

Τι εννοούμε με τον όρο ψυχοθεραπεία και πότε κάποιος πρέπει να επισκεφτεί έναν ψυχοθεραπευτή; 
Η ψυχοθεραπεία, είναι μια αναγκαία συνθήκη για την επιβίωση και εξέλιξη κάθε ανθρώπου οπότε συνίσταται και απορρέει από κάθε είδους δράση ικανή να λειτουργήσει στη ζωή του ψυχο-θεραπευτικά. Η αναγκαιότητα της ψυχοθεραπείας ως εκ τούτου αποδεικνύεται διττή εντοπιζόμενη τόσο στην επούλωση τραυμάτων όσο και στην θρέψη, την εσωτερική, έστω, ασυνείδητη ανάγκη ο άνθρωπος να ποιεί τον εαυτό του.

Τι χρειάζεται επομένως η ψυχοθεραπεία ως συνάντηση με έναν ειδικό;

Η ψυχοθεραπευτική πράξη, εγκολπώνεται στην ανάγκη του ανθρώπου να αντλήσει πληροφορίες από το περιβάλλον του προκειμένου να πραγματοποιήσει τις απαραίτητες εσωτερικές του αναστοχαστικές διεργασίες. Η συνάντηση με τον ψυχοθεραπευτή δημιουργεί ένα συμβολικό χώρο και στήνει ένα τελετουργικό αλλαγής και ενδοψυχικής διαμεσολάβησης, αποτελώντας ένα τόπο όπου ο θεραπευόμενος θα δημιουργήσει τις συνθήκες εμπιστοσύνης του εαυτού του και των άλλων, συμβάλλοντας στο να ιδωθούν τα πράγματα από μια άλλη οπτική γωνία.

Φυσικά είθισται τον κώδωνα της ψυχοθεραπείας να κρούει κάποιος όταν έρχεται αντιμέτωπος με κάποιο ιδιαίτερης σημασίας για τον ίδιο πρόβλημα, αναζητώντας άμεσες λύσεις για την αντιμετώπισή του. Όταν πλέον αρχίσει να δρομολογείται από τις συνεδρίες η λύση του προβλήματος τότε είναι που μπορούμε να μιλούμε για ουσιαστική εκκίνηση του δρόμου της ψυχοθεραπείας, με άλλα λόγια της προσωπικής αυτογνωσίας. Συγκεκριμένα η βαθύτερη κατανόηση των αιτιών εμφάνισης του συγκεκριμένου προβλήματος εντοπίζεται ακριβώς στην αφετηρία της ψυχοθεραπευτικής διαδρομής, η οποία συνεχίζεται με μια διαδικασία διαρκούς αυτοβελτίωσης, σε ατομικό ή ομαδικό θεραπευτικό πλαίσιο. 

Τι σημαίνει για εσάς ψυχή; 
Ο άνθρωπος από πολύ παλιά προσπαθεί να καταγράψει την περιπέτεια της ψυχής, τοποθετώντας την κάπου, ανακαλύπτοντας τα μυστικά της και κυρίως κατανοώντας πως συνδέονται τα ψυχικά φαινόμενα με την εμφάνιση σωματικών παθήσεων, πως εν ολίγοις καταγράφονται οι πληγές της ψυχής στο σώμα.

Στη συνείδηση του ανθρώπου συχνά καταγράφεται ως άυλη ουσία, άφθαρτη και αθάνατη (Πλάτωνας), ως κάτι υλικό που διασυνδέεται οργανικά στη φύση του ανθρώπου (Αριστοτέλης), ως πνεύμα (λαϊκή παράδοση) που κατοικεί στην καρδιά (συναισθήματα) και στο νου (λογική), ως άφθαρτη οντότητα (χριστιανική διδασκαλία), ως κομμάτι ενός υπέρτατου Θεού (Βουδισμός, Ινδουισμός), ως ατομική συνείδηση (στο πνεύμα του Διαφωτισμού), ως τμήμα της ενέργειας του σύμπαντος, δηλαδή ως ύλη (Διαλεκτική), ως μεταβίβαση της γνώσης και στοιχείο της προόδου (ιδεαλισμός),  ενώ στη σύγχρονη  επιστημονική αντίληψη (νευροεπιστήμες) αποδίδεται στην ενσυνειδητότητα, στα ίχνη δηλαδή που αφήνει η εμπειρία στο νου ή αλλιώς αποδίδεται στην πλαστικότητα του εγκεφάλου, όπου οι συνειδητές και ασυνείδητες όψεις του κάνουν τον άνθρωπο αυτόν που είναι κάθε φορά.

Στην ψυχή στεγάζεται ο φόβος του ανθρώπου για το θάνατο και την ανυπαρξία όπου και στηρίχτηκαν έννοιες όπως φθαρτό σώμα και άφθαρτη ψυχή, μετενσάρκωση, παράδεισος (ή κόλαση) κλπ., έννοιες που προσδίδουν στον άνθρωπο την αίσθηση της νίκης επί του θανάτου. Η έννοια της ψυχής συνιστά επομένως μια πολιτισμική κατασκευή που απαντά αφενός στο υπαρξιακό ερώτημα του θανάτου και απαλύνει την αγωνία του ανθρώπου γι’ αυτόν, ενώ αφετέρου η σύνδεσή της με την αποτύπωση της εμπειρίας στο νου δημιουργεί μια αίσθηση αυτοπραγμάτωσης νοηματοδοτώντας τη ζωή.

Η ψυχή ως αναλλοίωτη και άφθαρτη φύση δημιουργεί μια ασπίδα στο άγχος του θανάτου, μεταθέτοντας την επιθυμία πέραν της ζωής, ενώ ως μνημονικό ίχνος της εμπειρίας στο νου δημιουργεί μια ελπίδα ενεστωτικής πραγμάτωσης της επιθυμίας. Ακριβώς σε αυτή την αντίληψη εγκαθιδρύεται και η θέση της ψυχοθεραπείας πως ο άνθρωπος αλλάζει και εξελίσσεται όσο μετατρέπει τις εμπειρίες του σε νέα γνώση για τον εαυτό του και τους άλλους. 

Κύριε Γιαννούση, υπάρχει αύξηση της εισροής ατόμων στην ψυχοθεραπεία τα τελευταία χρόνια; 
Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια η ψυχοθεραπευτική διαδικασία ενέχει μια θέση σημαντική στην κοινωνική συγκρότηση. Δεδομένης της σημαντικής έλλειψης των παραγόντων εκείνων που βοηθούν στη σύνδεση αυτή, γεγονός που οδηγεί στην ανάπτυξη ποικίλων συναισθηματικών και ψυχολογικών προβλημάτων, η κατάληψη ενός σημαντικού χώρου από την «ψυχοθεραπεία» οδηγεί ολοένα και περισσότερους στο κατώφλι της. Παραμένει βεβαίως στην αντίληψη πολλών το σχήμα πως η ψυχοθεραπεία αφορά μόνο τους ψυχικά πάσχοντες, θυμίζω όμως πως η ψυχοθεραπεία είναι για τους υγιείς, αυτούς δηλαδή που επιθυμούν να δουν τη ζωή τους με μια άλλη ματιά και να επιχειρήσουν να βγουν από τις ζώνες ασφαλείας τους.

Η ψυχοθεραπεία συνέχει τον άνθρωπο ως αρωγός σύνδεσής του με τους άλλους, σαν γέφυρα επικοινωνίας τόσο σε ενδοψυχικό επίπεδο, όσο και στο πεδίο των διαπροσωπικών σχέσεων.

Εν κατακλείδι εξαιτίας αφενός της απενοχοποίησης και αφετέρου της αναγκαιότητας της ψυχοθεραπείας ως μέσο συγκατασκευής του εαυτού και των σχέσεων έχει αυξηθεί σε μεγάλο ποσοστό ο αριθμός των ανθρώπων που απευθύνεται στο γραφείο μου για υποστήριξη, συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία.

Ως ψυχοθεραπευτής και οικογενειακός σύμβουλος ποια είναι τα πιο συχνά προβλήματα που  καλείστε να συζητήσετε στις συνεδρίες σας; 
Το βασικό ζητούμενο της σύγχρονης πραγματικότητας είναι οι σχέσεις, συντροφικές, γονεϊκές, φιλικές, εργασιακές, κ.α. Φυσικά την πρωτοκαθεδρία έχει η συντροφική σχέση ή τουλάχιστον μπορούμε να πούμε πως κινείται στα ίδια ποσοστά με την προβληματική των σχέσεων των γονέων με τα παιδιά τους. Η σχέση με τους σημαντικούς άλλους διέπεται από μια ακαθοριστία επειδή  έχει αλλάξει το πλαίσιο της νοηματοδότησης τους. Αλλαγή που επηρέασε τόσο την επιθυμία και την προσδοκία, όσο και τις υποχρεώσεις που απορρέουν στο πεδίο των σχέσεων. Σαν να λέμε πως οι σχέσεις από δεδομένο μετατράπηκαν σε ζητούμενο της εποχής. Σε μια εποχή που ενώ ο άνθρωπος έχει σημειώσει μια αξιοθαύμαστη πρόοδο παρουσιάζει δυσκολίες στην εξέλιξη των σχέσεων.

Υπάρχουν κατηγορίες ανθρώπων που αρνούνται κατηγορηματικά να επισκεφτούν έναν ψυχοθεραπευτή; 
Το ταξίδι της ψυχοθεραπείας σε βάζει μπροστά σε δύσκολες αποφάσεις, όπου μέσα από επώδυνες αλλαγές και ανακουφιστικές συνδέσεις σε οδηγεί σε ένα διαφορετικό προορισμό και σε απαλλάσσει από βάρη που κουβαλάς, τα οποία συχνά δεν είναι καν δικά σου. Είναι αλήθεια, πως πολλές φορές οι άνθρωποι αντιστέκονται στην ιδέα της ψυχοθεραπείας. Οι αντιστάσεις στην ψυχοθεραπεία εμφανίζονται ακόμη και κατά τη διάρκειά της, είναι όμως αναμενόμενες και χρήσιμες, διότι υποδηλώνουν αφενός το φόβο και αφετέρου την επιθυμία του θεραπευόμενου να αλλάξει. Του δίνουν με άλλα λόγια κωδικοποιημένα σημάδια των κομβικών περασμάτων που είναι αναγκαία για την πραγματοποίηση των επόμενων βημάτων στην εξελικτική του θεραπευτική πορεία.

Η καλή ψυχολογία στον εργασιακό μας χώρο διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο τόσο στην αποδοτικότητα όσο και στην συναδελφικότητα. Ποιες είναι οι συμβουλές που δίνετε για καλή διάθεση, επικοινωνία και παραγωγικότητα; 
Η εργασία είναι ένας από τους κατεξοχήν δημιουργικούς χώρους, τους χώρους νοηματοδότησης της ύπαρξης για τον άνθρωπο. Είτε συνδέεται με την επιβίωση, είτε και με την ευχαρίστηση αποτελεί τον τόπο συνάντησης του εαυτού με το έργο του. Αυτή η αδιάλειπτη σχέση διαρρηγνύεται όταν ο άνθρωπος δεν νοηματοδοτεί την εργασία του ως μέσο κατασκευής της προσωπικότητάς του αλλά αντίθετα την τοποθετεί σε μια παρένθεση μεταξύ του «ελεύθερου» χρόνου και άλλων σημαντικών έργων. Σε μια τέτοια περίπτωση η συναισθηματική επένδυση μειώνεται με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια συναισθηματική δυσαρμονία στην ψυχική λειτουργία του ατόμου. Απεναντίας η προσωπική ανατροφοδότηση του έργου στο πεδίο της εργασίας και η συνύφανσή του με τις προσωπικές μας αυτοαναφορές συγκλίνει στην αύξηση της απόλαυσης, της δημιουργικότητας, της συναδελφικότητας και εν τέλει της παραγωγικότητας.

Κατά κάποιο τρόπο λοιπόν για να είμαστε ευτυχείς στη δουλειά μας χρειάζεται εμείς να δίνουμε νόημα στην εργασία μας κι όχι εκείνη σε μας. Αυτό σημαίνει πως- όχι βέβαια ανεξάρτητα από τις επιλογές της εργασίας- εμείς οι ίδιοι έχουμε την ευθύνη να ξεχωρίσουμε τι μας κάνει σημαντικούς κάθε φορά, ακόμη και σε μια εργασία που δεν θα επιλέγαμε ποτέ αλλά την ασκούμε μόνο για βιοποριστικούς λόγους.

Όταν κάποτε είχε ζητηθεί από τον Σ. Φρόιντ να ορίσει τους στόχους μιας υγιούς ψυχικής ζωής, η απάντηση του ήταν η εξής: «Να αγαπάς και να εργάζεσαι». Πέρα από τον οικονομικό παράγοντα, πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της εργασίας στη ζωή μας;  

Παραδοσιακά οι άνθρωποι ταυτίζανε την προσωπικότητά τους κυρίως με την εργασία και την προσωπική τους καταξίωση, φυσικά επιπροσθέτως και μέσα από την δημιουργία προσωπικής οικογένειας. Στον άξονα νοηματοδότησης του εαυτού μέσα από ρηματικές ενέργειες (κάνω) η εργασία κατείχε κεφαλαιώδη σημασία για την προσωπική ευημερία του ατόμου και την συνύπαρξή του στο κοινωνικό πεδίο. Ο άνθρωπος πέραν της επιβίωσης έχει την εσωτερική ανάγκη να είναι χρήσιμος, κάτι που επιτυγχάνεται κυρίως μέσα από την ενίσχυση των ρόλων του, μεταξύ των οποίων ο εργασιακός έχει εξέχουσα σημαντικότητα. Διαβαίνοντας στην εποχή της συγκρότησης του εαυτού μέσα από περισσότερο υποκειμενικές κατασκευές (είμαι) η εργασία εξακολουθεί να κατέχει ιδιάζουσα θέση σε αυτή τη κατασκευή, διαμοιράζοντας όμως την αξία με άλλους εξίσου σημαντικούς ρόλους, με στόχο την εξισορρόπηση τους και την αρμονία μεταξύ ψυχισμού και κοινωνικής ταυτότητας.

Όλες οι οικογένειες αντιμετωπίζουν δυσκολίες και προκλήσεις από καιρό σε καιρό. Μία οικογένεια μπορεί να ζητήσει βοήθεια είτε για μια δυσκολία που αντιμετωπίζει το παιδί, είτε για θέματα που αφορούν τις γονεϊκές σχέσεις. Πότε συστήνεται οικογενειακή θεραπεία; 
Η καθημερινή μου επαφή με τους Έλληνες γονείς μέσω των ατομικών συνεδριών συμβουλευτικής με έχει οδηγήσει σε κάποιες διαπιστώσεις. Μία από αυτές είναι πως πολλές από τις δυσλειτουργίες της ελληνικής οικογένειας είναι αποτέλεσμα εδραιωμένων αντιλήψεων και στερεοτύπων και όχι ενδείξεις ψυχοπαθολογίας.

Οι εδραιωμένες αυτές αντιλήψεις και τα στερεότυπα δεν επιτρέπουν εύκολα τη μετάβαση της οικογένειας σε ένα νέο τρόπο λειτουργίας. Οι γονείς πολλές φορές προσπαθούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με εργαλεία προηγούμενων δεκαετιών, κινούμενοι μεταξύ του παραδοσιακού ρόλου που έρχεται πολύ ισχυρός από τις προηγούμενες γενιές και της επιδίωξής τους να διαφοροποιηθούν. Για να επιτύχουν όμως τη διαφοροποίηση χρειάζεται να βιώσουν την «απώλεια». Να αφήσουν πίσω τους το «παλιό» δοκιμάζοντας νέους τρόπους να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Αυτή η αδυναμία  της μετάβασης και της διαχείρισης της «απώλειας» οδηγεί την ελληνική οικογένεια στο φαινόμενο της πολιτισμικής σύγχυσης (όπως το έχω ονομάσει) δηλαδή σε μια σύγχυση νοήματος, η οποία αντανακλάται σε όλο το φάσμα της οικογενειακής ζωής, από τις συμπεριφορές, τους ρόλους, τις αρχές και τις αξίες του οικογενειακού συστήματος.

Η εξελικτική συστημική προσέγγιση μας δίνει τα θεωρητικά εκείνα εργαλεία αποτελεσματικής παρέμβασης σε πολλές «προβληματικές» συμπεριφορές των παιδιών. Ο εν λόγω εντοπισμός του προβλήματος δίνει τη δυνατότητα σε γονείς και παιδιά να επεξεργαστούν τις δυνατότητες που έχουν προκειμένου να επιλύσουν το πρόβλημα και να ορίσουν ένα διαφορετικό τρόπο επικοινωνίας μεταξύ τους. Επιπροσθέτως δίνεται στους γονείς η δυνατότητα επαναπροσδιορισμού του γονεϊκού ρόλου νοηματοδοτώντας τον εκ νέου μέσω της συντροφικής σχέσης. Οι γονείς δεν είναι μόνο ο μπαμπάς και η μαμά, αλλά δύο αυτόνομες προσωπικότητες που συνιστούν ένα ξεχωριστό υποσύστημα μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο.

Που αποσκοπεί η ψυχοθεραπεία της οικογένειας; Τι ποσοστά επιτυχίας έχουν τέτοιες συνεδριάσεις όταν πρόκειται για οικογένειες που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικογενειακά προβλήματα;
Όλες οι παραπάνω στερεοτυπικές αντιλήψεις, χρήζουν σήμερα αναθεώρησης και μετασχηματισμού. Η μετάβαση βεβαίως από το παλιό στο καινούργιο είναι δύσκολη, αποτελεί όμως μονόδρομο για την οικογένεια που αναζητά νέα πατήματα. Ως σημαντικό υπογραμμίζεται η οικογένεια να είναι υποστηρικτική κι όχι προστατευτική, να συνδέεται και όχι να είναι δεμένη δίνοντας στο άτομο την αίσθηση του «ανήκειν» και του διαφορετικού.  Αυτή η σκέψη κάνει εύκολα κατανοητό πως η ψυχοθεραπεία της οικογένειας δεν αφορά μόνο την αντιμετώπιση σοβαρών οικογενειακών προβλημάτων, μα όλων εκείνων των εμπλοκών που εμποδίζουν τη λειτουργική ανάπτυξη των οικογενειακών σχέσεων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η ίδια η οικογένεια ορίζει τη σοβαρότητα ή/και την επικινδυνότητα μιας κατάστασης αποφασίζοντας παράλληλα τη χρονική εκείνη στιγμή που θα αναζητήσει βοήθεια. Ευχής έργο είναι οι άνθρωποι να αντιλαμβάνονται πρώιμα τα σημάδια μιας δυσλειτουργικής κατάστασης και να επιδιώκουν (με ή χωρίς την ψυχοθεραπευτική παρέμβαση) τους μετασχηματισμούς των σχέσεων πριν δημιουργηθούν σοβαρές θρομβώσεις στην επικοινωνία.

Σε ό,τι αφορά τα ποσοστά επιτυχίας αυτά υπολογίζονται αναλογικά με το τρίπτυχο: ανάγκη, επιθυμία, αίτημα. Όσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη τόσο περισσότερο επίπονες προσπάθειες απαιτούνται για την αντιμετώπιση της. Στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να παρέμβει στο επίπεδο της επιθυμίας προκειμένου οι άνθρωποι, όσο κι αν είναι εγκλωβισμένοι, να δημιουργήσουν ένα προσωπικό αίτημα αλλαγής. Έχοντας εργαστεί για πολλά χρόνια στο πεδίο των εξαρτήσεων (το οποίο συνιστά μια σοβαρή δυσλειτουργία) έχω να επισημάνω πως η οικογενειακή θεραπεία είναι ένας από τους περισσότερο ενισχυτικούς δρόμους για την αποκατάσταση των δύσκολων προβλημάτων και είναι βέβαια ένας δρόμος για όλες τις οικογένειες…

• Πηγή: health4u.gr
• Ετικέτες: Γιαννούσης, Γιώργος, Λάρισα, σχέσεις