Σύμφωνα με τα στατιστικά που ανακοίνωσε η ΦΙΦΑ τον Δεκέμβριο του 2018, το Μουντιάλ της Ρωσίας παρακολούθησαν περισσότεροι από 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι ενώ την ώρα του τελικού περισσότεροι από 1,1 δις ήταν συντονισμένοι σε κάποια από τα εκατοντάδες κανάλια που μετέδιδαν το παιχνίδι. Τα νούμερα αυτά απλά επιβεβαιώνουν αυτό που όλοι λόγω εμπειρίας ξέρουμε. Κατά τη διάρκεια ενός Παγκοσμίου Κυπέλλου σχεδόν όλος ο πλανήτης στρέφει το βλέμμα του σε μια διοργάνωση που τα περισσότερα παιδιά ονειρεύονται κάποτε να παίξουν. Τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι.
Η ιδέα της διοργάνωσης ενός Παγκοσμίου Κυπέλλου συζητήθηκε για πρώτη φορά επίσημα τον Μάιο του 1928 σε ένα συνέδριο της ΦΙΦΑ στο Άμστερνταμ. Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας τότε, Ζιλ Ριμέ έπεισε τους πάντες ότι το ποδόσφαιρο χρειαζόταν ένα ακόμα μεγάλο τουρνουά, πέρα από αυτό των Ολυμπιακών Αγώνων, και η Ουρουγουάη ανέλαβε να φιλοξενήσει την πρώτη εκείνη προσπάθεια το καλοκαίρι του 1930. Σε πλήρη αντίθεση με το σήμερα, που για να βρεθείς σε ένα Μουντιάλ πρέπει να μοχθήσεις πολύ και για πολλούς μήνες, σε εκείνη την πρώτη διοργάνωση το μόνο που χρειαζόταν ήταν να θέλεις να παίξεις και να μπορείς να φτάσεις εκεί έγκαιρα.
Ο αρχικός προγραμματισμός της ΦΙΦΑ έλεγε πως το Μουντιάλ θα ξεκινήσει στις 15 Ιουλίου, θα κρατήσει ένα μήνα και θα περιλαμβάνει 16 ομάδες που θα προσπαθήσουν να φτάσουν στον τελικό μέσω νοκ-άουτ παιχνιδιών. Ο αρχικός προγραμματισμός της ΦΙΦΑ αποδείχτηκε πιο αποτυχημένος και από πλάνο μελέτης Έλληνα φοιτητή στο 2ο έτος. Με τον πλανήτη να υποφέρει από την οικονομική ύφεση του 1929, το ποδόσφαιρο να βρίσκεται ακόμα σε ημι-ερασιτεχνική κατάσταση και τα υπερατλαντικά ταξίδια να μοιάζουν ατέλειωτα, καμία ευρωπαϊκή ομάδα δεν φαινόταν διατεθειμένη να χαραμίσει δυο μήνες για να ταξιδέψει στην άλλη άκρη του κόσμου και να παίξει μερικά παιχνίδια για μια άγνωστη, πειραματική διοργάνωση. Λίγους μήνες πριν την υποτιθέμενη ημερομηνία έναρξης, οι μόνες ομάδες που είχαν δηλώσει συμμετοχή ήταν οι λατινοαμερικάνικες και οι ΗΠΑ!
H αφίσα του πρώτου Μουντιάλ είναι συλλεκτική καθώς οι ημερομηνίες της δεν είναι σωστές. Το τουρνουά τελικά ξεκίνησε στις 13 Ιουλίου και τελείωσε στις 30
Μπροστά στον κίνδυνο να εξελιχθεί όλη αυτή η πρωτοβουλία σε ένα τεράστιο φιάσκο, ο Ζιλ Ριμέ έβαλε όλα τα διαθέσιμα μέσα για να σώσει ό,τι σώζεται. Η πρώτη του επιλογή ήταν και η πιο εύκολη: Η πατρίδα του. Οι Γάλλοι πείστηκαν τελικά να στηρίξουν την έμπνευση του συμπατριώτη τους αλλά από την ομάδα που έστειλαν έλειπαν δυο βασικά μέλη που δεν μπόρεσαν να πάρουν άδεια από τις κανονικές τους δουλειές: Ο προπονητής Γκαστόν Μπαρό, που εργαζόταν ως καθηγητής μουσικής, και ο αμυντικός Μανουέλ Ανατόλ. Όταν η αποστολή της Γαλλίας επιβιβάστηκε στο πλοίο Κόντε Βέρντε που θα τη μετέφερε στο Μοντεβίδεο, οι Ρουμάνοι είχαν καταγράψει ήδη αρκετά χιλιόμετρα και πολλά μίλια.
Ο Ζιλ Ριμέ έψησε τον Ρουμάνο βασιλιά Κάρολο τον Β’ και αυτός, σύμφωνα με κάποιες καταγραφές, ανέλαβε προσωπικά να οργανώσει την ομάδα που θα εκπροσωπούσε τη χώρα του. Μιας και ο ρόλος των προπονητών ήταν σε μεγάλο βαθμό διακοσμητικός τότε, ο Κάρολος επέλεξε μόνος του τους παίκτες της αποστολής και τους εγγυήθηκε προσωπικά ότι όταν επιστρέψουν δεν θα έχουν χάσει τη δουλειά τους. Κάπως έτσι δυο ντουζίνες Ρουμάνοι μπήκαν στο τρένο που τους μετέφερε ως τη Γένοβα και εκεί επιβιβάστηκαν στο Κόντε Βέρντε. Στο ίδιο πλοίο ανέβηκαν λίγο αργότερα, στη Βαρκελώνη, και οι Βέλγοι, που όπως και οι Γάλλοι δέχτηκαν να λάβουν μέρος μετά από πιέσεις του ομοεθνή αντιπροέδρου της ΦΙΦΑ. Κι αυτοί όμως ταξίδεψαν με απουσίες, αφού ο καλύτερος τους παίκτης, ο επιθετικός Ρέιμοντ Μπραιν είχε αποκλειστεί από την εθνική λίγους μήνες πριν, εξαιτίας της κατακριτέας εκείνη την εποχή απόφασης του να ανοίξει ένα καφέ!
Η μόνη ευρωπαϊκή ομάδα που επέλεξε διαφορετικό μέσο μετακίνησης ήταν η Γιουγκοσλαβία, που καθυστέρησε περισσότερο από τους υπόλοιπους να συμφωνήσει, με αποτέλεσμα να μην βρει εισιτήρια για το Κόντε Βέρντε. H επιλογή των Γιουγκοσλάβων ήταν το κρουαζιερόπλοιο Φλόριντα που ξεκινούσε από τη Μασσαλία, ένα καράβι που κανονικά θα έπρεπε να μεταφέρει και την μοναδική εκπρόσωπο της Αφρικής, Αίγυπτο, αλλά το πλοίο που την πήγαινε στη Γαλλία καθυστέρησε υπερβολικά λόγω καταιγίδας. Οι Αιγύπτιοι ζήτησαν από τη ΦΙΦΑ να αναβάλλει την έναρξη μπας και προλάβουν αλλά το αίτημα δεν έγινε αποδεκτό και σε εκείνο το σημείο, δυο μόλις εβδομάδες πριν την πρεμιέρα, οριστικοποιήθηκαν οι ομάδες του πρώτου Μουντιάλ. Μιας και ο αριθμός ήταν μονός (13), η ιδέα των νοκ-άουτ πήγε περίπατο και επιλέχθηκε η γνώριμη, πλέον, διαδικασία των ομίλων.
Το ταξίδι από την Ευρώπη ως την Ν. Αμερική διαρκούσε περίπου 15-20 μέρες κατά τις οποίες οι προπονητές προσπαθούσαν να κρατήσουν τους παίκτες τους σε μια υποτυπώδη φόρμα. Σύμφωνα με τα όσα κατέγραψαν κάποιοι παίκτες στα ημερολόγια τους, αυτό σήμαινε κυρίως τρέξιμο και βασικές ασκήσεις γυμναστικής στο κατάστρωμα, ανεβοκατέβασμα σκαλιών, κολύμπι στην πισίνα αλλά καθόλου μαθήματα τακτικής. Ο Γάλλος επιθετικός Λουσιέν Λορέν περιγράφει χαρακτηριστικά την οπτική των παικτών: “Δεν είχαμε καταλάβει πλήρως τη σημασία αυτού του ταξιδιού. Πολλά χρόνια μετά συνειδητοποιήσαμε τι θέση έχουμε στην ιστορία. Τότε το βλέπαμε σαν μια νέα περιπέτεια. Ήμασταν νέοι που περνούσαν καλά. Οι 15 μέρες στο Κόντε Βέρντε ήταν 15 ευτυχισμένες μέρες”.
Η εθνική Γαλλίας εν πλω
Όσο οι Ευρωπαίοι διέσχιζαν αργά τον Ατλαντικό οι διοργανωτές ετοιμάζονταν πυρετωδώς. Η κατασκευή του γιγαντιαίου Σεντενάριο (είχε χωρητικότητα κοντά στις 80.000 σε μια χώρα που τότε είχε πληθυσμό κάτω από 1,5 εκατομμύριο) είχε καθυστερήσει λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών και οι Ουρουγουανοί, που ήθελαν να διεξαχθούν όλα τα παιχνίδια στο νέο υπερσύγχρονο τότε γήπεδο, επιστράτευσαν δυο μικρότερα γήπεδα του Μοντεβίδεο για τους πρώτους αγώνες του τουρνουά. Στο αγωνιστικό σκέλος η ‘σελέστε’, που ήταν με διαφορά η καλύτερη ομάδα στον κόσμο εκείνη την περίοδο, προετοιμαζόταν σκληρά για να επιβεβαιώσει τον τίτλο του φαβορί.
Για να μην χάσουν οι παίκτες τη συγκέντρωση τους, η ομάδα είχε κλειστεί στο προπονητικό κέντρο μερικές εβδομάδες πριν την πρεμιέρα. Αυτό δεν εμπόδισε τον τερματοφύλακα και πασίγνωστο γόη της εποχής, Αντρές Ματσάλι, να το σκάσει κρυφά τη νύχτα για να συναντήσει μια από τις αμέτρητες ερωμένες του, που περιγράφεται ως “μια πανέμορφη ξανθιά” (και σύμφωνα με κάποιες πηγές αργότερα έγινε γυναίκα του). Δυστυχώς γι’αυτόν η απουσία του έγινε αντιληπτή, ο μόλις 32χρονος προπονητής του, Αλμπέρτο Σουπίτσι, του έδωσε τα παπούτσια στο χέρι και η Ουρουγουάη έμεινε λίγες μέρες πριν την έναρξη του τουρνουά χωρίς τον βασικό της τερματοφύλακα αφού ο Σουπίτσι δεν πείστηκε ούτε από τις χιλιάδες υπογραφές που συγκεντρώθηκαν για να τον δεχτεί πίσω.
Οι κουτσουρεμένοι όμιλοι
Η πρώτη σέντρα έγινε το μεσημέρι της 13ης Ιουλίου 1930 σε δυο γήπεδα ταυτόχρονα. Μιας και στο νότιο ημισφαίριο ο Ιούλιος είναι χειμωνιάτικος μήνας, το κρύο ήταν κάτι παραπάνω από τσουχτερό και έτσι κανένα από τα δυο γήπεδα δεν γέμισε. Το πρώτο γκολ του Μουντιάλ μπήκε στο Γαλλία-Μεξικό, το έβαλε ο 23χρονος Γάλλος Λουσιέν Λορέν και το πανηγύρισε αρχικά χαλαρά, με μια απλή χειραψία με τους συμπαίκτες του, και αρκετές ώρες αργότερα λίγο πιο έντονα, με μια εορταστική επίσκεψη σε κοντινό οίκο ανοχής. Η είδηση της πρώτης νίκης της Γαλλίας πέρασε στα ψιλά στον υπόλοιπο πλανήτη. Ακόμα και στο Παρίσι οι άνθρωποι πληροφορήθηκαν τη νίκη λίγες μέρες μετά, από ένα μονόστηλο στην εφημερίδα στο οποίο αναγραφόταν το σκορ (4-1) αλλά όχι και τα ονόματα των ιστορικών σκόρερς!
Μιας και η οργάνωση δεν ήταν ξεκάθαρα ένα από τα φόρτε της ΦΙΦΑ εκείνη την εποχή, το πρόγραμμα ήταν τόσο αλλόκοτο που η Γαλλία έπαιξε το δεύτερο της παιχνίδι δυο μόλις μέρες μετά το πρώτο, ενώ η Χιλή που ήταν στο ίδιο όμιλο δεν είχε παίξει ακόμα ούτε ένα! Αντίπαλος των ‘τρικολόρ’ ήταν η Αργεντινή, που κουβαλούσε τη φήμη της σκληρόκαρδης ομάδας. Σύμφωνα με κάποιες πηγές ο τερματοφύλακας των Γάλλων τραυματίστηκε νωρίς και μιας και τότε δεν υπήρχαν αλλαγές τη θέση του πήρε ένας αμυντικός. Παρά το αριθμητικό μειονέκτημα, το σκληρό παιχνίδι των Αργεντινών και την έλλειψη κανονικού τερματοφύλακα η Γαλλία άντεξε ως το 81′, όταν και οι Αργεντίνοι σκόραραν με απ’ευθείας εκτέλεση φάουλ. Η πιο μαγική στιγμή του παιχνιδιού ήρθε όμως τρία λεπτά αργότερα. Την ώρα που οι Γάλλοι έβγαιναν μπροστά σε μια πολλά υποσχόμενη αντεπίθεση, ο Βραζιλιάνος διαιτητής σφύριξε τη λήξη του αγώνα. Στο 84′!
(Οι κακές διαιτησίες δεν είναι προνόμιο των καιρών μας. Κρίνοντας από τα παράπονα των περισσότερων ομάδων και τις διάφορες ιστορικές καταγραφές, στο πρώτο εκείνο Μουντιάλ το επίπεδο της διαιτησίας σε αρκετά παιχνίδια κυμαινόταν μεταξύ του “ο διαιτητής έχει μυωπία” και του “ο διαιτητής δεν έχει καμία σχέση με το ποδόσφαιρο”. Στους 15 διαιτητές που κλήθηκαν να σφυρίξουν τα παιχνίδια υπήρχαν 4 μόνο Ευρωπαίοι, ένας εκ των οποίων ήταν ο Τζον Λανγκενούς που ταξίδεψε στο Μοντεβίδεο με διπλή ιδιότητα αφού εκτός από διαιτητής ήταν και δημοσιογράφος! Μετά το τέλος κάθε αγώνα ο γλωσσομαθής Βέλγος έτρεχε στα αποδυτήρια για να προλάβει να γράψει και να στείλει έγκαιρα την ανταπόκριση του στο γερμανικό Κίκερ. Επίσης, ανάμεσα στους 15 βρισκόταν και 2 προπονητές. Κανονικοί προπονητές. Προπονητές ομάδων που συμμετείχαν στο Μουντιάλ! Ο Ρουμάνος Κονσταντίν Ραντουλέσκου και ο Βολιβιανός Ουλίσες Σαουσέντο.)
Όταν οι Ουρουγουανοί στις κερκίδες κατάλαβαν τι ακριβώς σφύριξε ο διαιτητής τα αίματα άναψαν. Εκατοντάδες θεατές, που δεν έτρεφαν καθόλου φιλικά αισθήματα για τους αιώνιους εχθρούς Αργεντινούς, προσπάθησαν να εισβάλλουν στον αγωνιστικό χώρο. Ακολούθησαν μερικές στιγμές χάους, με τους παίκτες των δυο ομάδων να τρέχουν πανικόβλητοι στα αποδυτήρια. Μετά από κάμποσα λεπτά και αρκετές διαβουλεύσεις και παραινέσεις ο διαιτητής κατάλαβε το λάθος του και κάλεσε τους παίκτες να επιστρέψουν από τα αποδυτήρια για να παιχτούν τα τελευταία έξι λεπτά. Η ζημιά για τους Γάλλους είχε όμως γίνει. Το παιχνίδι τέλειωσε 1-0.
Οι νικητές Αργεντίνοι αντιμετώπισαν στο επόμενο παιχνίδι τους Μεξικάνους με δυο σημαντικές απουσίες. Η μια ήταν ο αρχηγός τους Μανουέλ Φερέιρα που έπρεπε να επιστρέψει εσπευσμένα στο Μπουένος Άιρες για να δώσει ένα μάθημα για την εξεταστική του στη σχολή νομικής! H άλλη ήταν ο επιθετικός Ρομπέρτο Τσέρο, που από την πίεση που ένιωθε και τα όσα έγιναν στο ματς με τους Γάλλους (οι ντόπιοι επιτέθηκαν μετά το ματς και στο λεωφορείο που μετέφερε τους Αργεντινούς), έπαθε νευρικό κλονισμό και έθεσε εαυτόν εκτός ομάδας. Τη θέση του πήρε ο Γκιγιέρμο Σταμπίλε που στα επόμενα 4 ματς πέτυχε 8 γκολ και ανακηρύχθηκε πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης! Το αξιοσημείωτο είναι ότι αυτά ήταν και τα μοναδικά του γκολ με τη φανέλα της Αργεντινής, αφού μετά το Μουντιάλ πήρε μεταγραφή στην Ιταλία και δεν κλήθηκε ποτέ ξανά στην εθνική.
Πρωταγωνιστής του αγώνα με το Μεξικό ήταν πάντως ο 34χρονος Βολιβιανός διαιτητής-προπονητής που σφύριξε τρία πέναλτι! Η πρόκριση στην επόμενη φάση κρίθηκε στο τελευταίο παιχνίδι, εκεί που η Αργεντινή αντιμετώπισε τη Χιλή που μετρούσε επίσης δυο νίκες. Πιστοί στις λατινοαμερικάνικες παραδόσεις οι δυο αντίπαλοι κλότσησαν με πάθος ό,τι κλοτσιόταν και ήρθαν στα χέρια αρκετές φορές, αναγκάζοντας τους αστυνομικούς να εισβάλλουν στο γήπεδο για να τους χωρίσουν. Η ‘αλμπισελέστε’ επικράτησε με 3-1 και προκρίθηκε στα ημιτελικά.
Λίγο μετά το τελικό σφύριγμα του επεισοδιακού Αργεντινή-Χιλή. Όπως φαίνεται κάποιοι παίκτες έπαιζαν φορώντας μπερέ, γιατί “ναι, είμαστε λαϊκά παιδιά που κυνηγάνε ένα τόπι αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχουμε στυλ”
Εκεί θα αντιμετώπιζε μια από τις εκπλήξεις της διοργάνωσης, τις ΗΠΑ. Οι Αμερικάνοι συμμετείχαν στο Μουντιάλ με μια ομάδα που περιείχε κάποιους έμπειρους παίκτες γεννημένους στη Σκωτία, με παραστάσεις στο βρετανικό ποδόσφαιρο (κάποιοι από αυτούς είχαν παραστάσεις και από τον 1ο ΠΠ όπως ο 30χρονος Άντι Όλμ που πολέμησε στη Μάχη του Σομμ), άφησαν άναυδους τους πάντες στη φάση των ομίλων, ρίχνοντας δυο τριάρες σε Βέλγιο και Παραγουάη, και ανάγκασαν τους ‘New York Times’ να γράψουν τον πομπώδη τίτλο: “Οι ΗΠΑ είναι φαβορί για να κερδίσουν τον παγκόσμιο τίτλο στο ποδόσφαιρο”!
Στιλάτη αναμνηστική φωτογραφία πριν από το Βραζιλία-Γιουγκοσλαβία
Στον άλλον ημιτελικό οι διοργανωτές Ουρουγουανοί θα έπαιζαν με την άλλη μεγάλη έκπληξη, τη Γιουγκοσλαβία. Οι Γιούγκοι είχαν πάει στην Ουρουγουάη χωρίς τους Κροάτες παίκτες τους και με ένα πολύ νεανικό ρόστερ, γεμάτο 20χρονους, αλλά στο πρώτο τους παιχνίδι κατάφεραν να αιφνιδιάσουν τους Βραζιλιάνους, που είχαν στη σύνθεση τους μόνο παίκτες από την περιοχή του Ρίο, και να προηγηθούν νωρίς με 2-0. Το τελικό 2-1 ουσιαστικά τους έδινε και την πρόκριση, αφού η τρίτη ομάδα του ομίλου, η Βολιβία, ήταν εύκολα αντιληπτό πως ήταν σάκος του μποξ για όλους. Το μοναδικό που έμεινε από τους Βολιβιανούς ήταν η φιλότιμη προσπάθεια τους να κερδίσουν τη συμπάθεια των ντόπιων βγαίνοντας στον αγωνιστικό χώρο με φανέλες που έγραφαν ‘Viva Uruguay’.
Βρες το γράμμα που φορούσε ο Βολιβιανός παίκτης που λείπει από την αναμνηστική φωτογραφία επειδή κατέληξε στο νοσοκομείο μετά από σκληρό τάκλιν ενός Γιουγκοσλάβου
Όσο οι Γιουγκοσλάβοι φιλοδωρούσαν με τέσσερα γκολ τους τουρίστες Βολιβιανούς η Ουρουγουάη ετοιμαζόταν να μπει τελευταία στο χορό, αφού το πρώτο της παιχνίδι πήγε πίσω χρονικά για να προλάβουν οι εργάτες να τελειώσουν το Σεντενάριο. Στις 18 Ιούλη το νέο γήπεδο άνοιξε για πρώτη φορά τις θύρες του και περίπου 60.000 άνθρωποι είδαν πρώτα όλες τις ομάδες να παρελαύνουν με τις σημαίες τους (εκτός από τους Βέλγους που, καθώς είναι γνωστό πως δεν υπάρχουν, ξέχασαν να πάρουν σημαία μαζί τους) και λίγο αργότερα τη χώρα τους να κερδίζει δύσκολα το Περού με 1-0. Σκόρερ του πρώτου τέρματος στην ιστορία του γηπέδου ήταν ο Έκτορ Κάστρο. Μια μικρή λεπτομέρεια: Το δεξί χέρι του Έκτορ Κάστρο ήταν κομμένο! Στα αξιοσημείωτα αυτού του αγώνα συναντάμε την πρώτη καταγραφή παρέμβασης αστυνομικών στις κερκίδες, όταν ένας ενθουσιασμένος ή εξαγριωμένος (δεν αποσαφηνίστηκε ποτέ) θεατής έβγαλε το όπλο του σε κοινή θέα, προκαλώντας τις αντιδράσεις των γύρω του.
Η αναμενόμενη πρόκριση της ‘σελέστε’ στα ημιτελικά σφραγίστηκε με μια εύκολη τεσσάρα απέναντι στους Ρουμάνους, που όπως οι περισσότερες ομάδες που αντιμετώπισαν λατινοαμερικάνους, δεν μπορούσαν ακόμα να συνέλθουν από το ματς με το σκληροτράχηλο Περού: “Τα αποδυτήρια μας βρωμούσαν οινόπνευμα και ιώδιο. Ένιωθα σαν νοσοκόμα αφού συνέχεια έπρεπε να αλλάζω κομπρέσες. Ήταν λες και ήμουν σε πολεμικό νοσοκομείο” έγραψε στο ημερολόγιο του ο αρχηγός τους, Ρούντι Βέτζερ.
Οι δυο ημιτελικοί εξελίχθηκαν σε περίπατο για τις δυο Λατινοαμερικάνικες ομάδες (κέρδισαν αμφότερες με 6-1) αλλά τα παράπονα δεν έλειψαν. Οι Αμερικάνοι ισχυρίζονται ότι οι Αργεντίνοι τους τσάκισαν στο ξύλο, μια κατηγορία που φυσικά δεν παραξενεύει κανέναν. Για την ακρίβεια, οι ΗΠΑ βρέθηκαν να παίζουν από νωρίς με παίκτη λιγότερο, αφού ο μέσος τους Ράφαελ Τρέισι αποχώρησε με σπασμένο πόδι. Λίγο αργότερα ένας ακόμα παίκτης τους χρειάστηκε ιατρική βοήθεια όταν ένα αργεντίνικο παπούτσι προσγειώθηκε στο στόμα του, κάνοντας του τέτοια ζημιά που η αποκατάσταση της θα έκανε πλούσιο ευτυχισμένο κάθε οδοντίατρο.
Σύμφωνα με τον επιθετικό και σκόρερ του μοναδικού γκολ των Αμερικάνων, Τζίμι Μπράουν, στο τέλος του αγώνα μόνο 6 παίκτες των ΗΠΑ δεν αντιμετώπιζαν πρόβλημα τραυματισμού! Στην πιο μαγική στιγμή αυτού του αγώνα (πίστευες ότι δεν θα υπάρχει;) ο αγανακτισμένος γιατρός των Αμερικάνων μπήκε κάποια στιγμή στον αγωνιστικό χώρο για να διαμαρτυρηθεί στον Βέλγο διαιτητή. Πάνω στην ένταση και την ώρα που προσπαθούσαν οι υπόλοιποι να τον ηρεμήσουν, σκόνταψε και έπεσε μαζί με το βαλιτσάκι των πρώτων βοηθειών. Ανάμεσα στα μπουκαλάκια που έσπασαν από την πτώση ήταν κι αυτό που περιείχε χλωροφόρμιο. Ο γιατρός τελικά αποχώρησε υποβασταζόμενος και σε ημιλιπόθυμη κατάσταση.
Στο άλλο παιχνίδι οι Γιουγκοσλάβοι προηγήθηκαν μόλις στο 4′ αλλά το προβάδισμα δεν κράτησε πολύ. Οι διαμαρτυρίες των φιλοξενούμενων εστιάζουν σε ένα ακυρωμένο γκολ τους πριν την ισοφάριση και στο 3ο γκολ της Ουρουγουάης, κατά το οποίο η μπάλα πέρασε καθαρά έξω από την πλάγια γραμμή και ένας από τους αστυνομικούς που βρισκόταν περιμετρικά του αγωνιστικού χώρου την κλώτσησε μέσα στο γήπεδο προς την περιοχή των Γιουγκοσλάβων. Για κάποιον λόγο ο διαιτητής δεν πήρε χαμπάρι τι έγινε, η φάση συνεχίστηκε και η Ουρουγουάη σκόραρε δευτερόλεπτα μετά. Εντελώς συμπτωματικά διαιτητής της αναμέτρησης ήταν ο Βραζιλιάνος που τα είχε κάνει θάλασσα στο Αργεντινή-Γαλλία.
Το πρώτο Μουντιάλ της ιστορίας ολοκληρώθηκε με τον τελικό που περίμεναν όλοι. Οι δυο κορυφαίες ομάδες της εποχής, Ουρουγουάη και Αργεντινή, είχαν αρκετά προηγούμενα και γι’αυτό ο Βέλγος Τζον Λανγκενούς δέχτηκε να διαιτητεύσει το μεγάλο παιχνίδι μόνο αφού έλαβε όλες τις απαραίτητες εγγυήσεις. Το γήπεδο ήταν ασφυκτικά γεμάτο αρκετές ώρες πριν και η κατάσταση πιθανόν να έφευγε εκτός ελέγχουν αν χιλιάδες Αργεντίνοι που ξεκίνησαν με κάθε πιθανό τρόπο από το Μπουένος Άιρες (είτε με πλοία της γραμμής, είτε με μικρά καΐκια) δεν καθυστερούσαν πολύ να φτάσουν στο Μοντεβίδεο λόγω της πυκνής ομίχλης.
Το πρόβλημα για το ποια μπάλα θα χρησιμοποιηθεί λύθηκε έγκαιρα χάρη στη διπλωματικότητα του Βέλγου. Έτσι στο 1ο ημίχρονο θα έπαιζαν με τη μπάλα των Αργεντινών και στο 2ο με αυτή των γηπεδούχων. Ένας εκ των δυο εποπτών ήταν ο Βολιβιανός προπονητής-διαιτητής-επόπτης-τα-κάνω-όλα-και-συμφέρω Ουλίσες Σαουσέντο. Περιέργως ο τελικός ξεκίνησε στην ώρα του και τέλειωσε χωρίς σοβαρά απρόοπτα (εξαιρούνται κάποιες, διαχρονικές όπως αποδεικνύεται, γκρίνιες των ομάδων για μερικές περιπτώσεις οφσάιντ) με τους Ουρουγουανούς να γυρνάνε το παιχνίδι στην επανάληψη και να επικρατούν με 4-2. Για την ιστορία, το κερασάκι στην τούρτα έβαλε στο 89ο λεπτό ο Έκτορ Κάστρο. Ναι, αυτός με το ένα χέρι!
Σύμφωνα πάντως με τον Αργεντινό επιθετικό Φρανσίσκο Βαράγιο, το κλίμα ήταν εξ αρχής πάρα πολύ εχθρικό και κάποιοι συμπαίκτες του είχαν δεχθεί απειλές θανάτου από τους ντόπιους, που επηρέασαν εμφανώς την απόδοση τους. Εκτός αυτού, αποδείχτηκε ότι οι Ουρουγουανοί δεν υστερούσαν καθόλου και στον τομέα του σκληρού παιχνιδιού (ω, τι έκπληξη). Ο Βαράγιο θυμάται: “Είχα χτυπήσει στο παιχνίδι με τη Χιλή και δεν έπρεπε να παίξω στον τελικό αλλά δεν γινόταν να χάσω τέτοιο παιχνίδι. Έπαιξα με την ψυχή μου αλλά στο δεύτερο ημίχρονο ο πόνος έγινε αβάσταχτος. Ουσιαστικά παίζαμε με 10 παίκτες και λίγο μετά χάσαμε δυο ακόμα με τραυματισμούς. Δεν υπήρχαν αλλαγές οπότε ήταν σαν να παίζαμε 11 με 8! Τι μπορείς να κάνεις σε μια τέτοια περίπτωση; Δεν είχαμε καμία ελπίδα στο τέλος”.
Η Ουρουγουάη γιόρτασε τη νίκη της με κάθε επισημότητα, μετατρέποντας την επόμενη μέρα σε εθνική αργία. Την ίδια ώρα στο Μπουένος Άιρες ο Τύπος κατηγορούσε τη γειτονική χώρα για το πολεμικό κλίμα που επικρατούσε στο γήπεδο (οι Αργεντίνοι μιλάνε για τουλάχιστον 300 στρατιώτες που βρισκόταν περιμετρικά του γηπέδου και προκαλούσαν το φόβο στους παίκτες τους) ενώ κάποιοι εξαγριωμένοι οπαδοί πέταξαν πέτρες στο προξενείο της Ουρουγουάης.
Όσο οι Λατινοαμερικάνοι ανέβαζαν το επίπεδο της έντασης μεταξύ τους, φτάνοντας κοντά και σε διπλωματικό επεισόδιο, οι Ευρωπαίοι έπαιρναν τον μακρύ δρόμο του γυρισμού. Ένα ταξίδι που έμεινε αξέχαστο στους Ρουμάνους. Τις τελευταίες μέρες της παραμονής τους στο Μοντεβίδεο ο 22χρονος Άλφρεντ Εισενμπέισερ έπαθε πνευμονία προσπαθώντας να ‘ρίξει’ μια Βραζιλιάνα που γνώρισε σε ένα μπαρ. Το δύσκολο ταξίδι που ακολούθησε επιδείνωσε την κατάσταση του και όταν το καράβι μπήκε στη Μεσόγειο ο Ρουμάνος μέσος φαινόταν πως είναι στα τελευταία του, έχοντας χάσει 15 κιλά. Σύμφωνα με το ημερολόγιο ενός συμπαίκτη του, ο προπονητής κάλεσε μέχρι και παπά για να τον διαβάσει. Όταν η αποστολή κατέβηκε στη Γένοβα ο Εισενμπέισερ δεν ακολούθησε τους υπόλοιπους στη Ρουμανία, αφού κρίθηκε απαραίτητο να νοσηλευτεί σε ένα τοπικό νοσοκομείο. Μετά από κάποιες εβδομάδες χωρίς νέα του και επηρεασμένη από τις στενάχωρες διηγήσεις των συμπαικτών του και κάποιες ανυπόστατες φήμες μια ρουμάνικη εφημερίδα έγραψε ότι ο νεαρός δεν τα κατάφερε. Η είδηση συγκλόνισε την ποδοσφαιρική Ρουμανία και φυσικά την οικογένεια του. Η περίοδος πένθους κράτησε περίπου ένα μήνα αλλά διακόπηκε απότομα όταν η μητέρα του άνοιξε μια μέρα την πόρτα και αντίκρισε τον γιο της ολοζώντανο να της χαμογελάει! Η καημένη μάνα λιποθύμησε και χρειάστηκε ώρα για να συνέλθει. Ο Εισενμπέισερ δεν νίκησε απλά την βαριά πνευμονία του αλλά συνέχισε χωρίς προβλήματα την καριέρα του και μετά το τέλος της ξεκίνησε και μια νέα, αυτή τη φορά στο σκι.
Την εποχή που ο Εισενμπέισερ έπαιρνε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες σαν σκιέρ, ο μέσος και αρχηγός της Γαλλίας στο Μουντιάλ, Αλεξάντρ Βιλαπλάν, έμπαινε φυλακή γιατί προσπάθησε να στήσει μια κούρσα στις ιπποδρομίες μαζί με έναν Έλληνα που κυκλοφορούσε στην πιάτσα με το πρωτότυπο παρατσούκλι ‘ο Έλληνας’. Όταν λίγο αργότερα ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος συνεργάστηκε με τους Ναζί αρχικά μέσω της γαλλικής Γκεστάπο και στη συνέχεια μέσω των SS. Κατά τη θητεία του εκεί θεωρήθηκε έμμεσα ή άμεσα υπεύθυνος για το θάνατο τουλάχιστον 52 αμάχων. Εκτελέστηκε από τους Γάλλους το 1944, λίγους μήνες μετά την απελευθέρωση του Παρισιού.
Ο Φρανσίσκο Βαράγιο λίγα χρόνια πριν το θάνατο του
Όσο ο Βιλαπλάν κυνηγούσε συμπατριώτες του αντιστασιακούς στη Γαλλία, στο Μπουένος Άιρες ο Φρανσίσκο Βαράγιο ολοκλήρωνε μια σπουδαία καριέρα κατά την οποία πέτυχε 194 γκολ σε 222 ματς με τη Μπόκα, παρά το γεγονός πως, όπως και οι περισσότεροι που λαβώθηκαν σοβαρά σε εκείνο το Μουντιάλ, έκανε χρόνια να ξεπεράσει ολοκληρωτικά τον τραυματισμό του, αφού η αποθεραπεία βρισκόταν ακόμα σε νηπιακό στάδιο. Ο νεότερος παίκτης του τελικού του 1930 και τελευταίος επιζών από εκείνο το πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο έφυγε από τη ζωή το 2010, λίγους μήνες μετά τα 100α γενέθλια του. Μαζί του πήρε και τις τελευταίες αναμνήσεις ενός απίστευτου και περίεργου τουρνουά που παρά τις πολλές δυσκολίες και τα αρκετά ευτράπελα του, έθεσε τις βάσεις για να έχει έναν αιώνα μετά ο κόσμος μια καλή δικαιολογία για να ρίξει ρυθμούς για ένα μήνα κάθε τέσσερα χρόνια, να μαζευτεί με τους φίλους του, να ανοίξει μερικές μπύρες και να διασκεδάσει χαζεύοντας 22 τύπους που κυνηγάνε μια μπάλα σε κάτι κοντοκουρεμένα χορτάρια.
