Ήταν 11 Μαρτίου του 2011 όταν συνέβη μία από τις χειρότερες πυρηνικές καταστροφές. Ένας πολύ ισχυρός σεισμός και στη συνέχεια ένα τρομερό τσουνάμι προκάλεσαν διακοπή ρεύματος στο πυρηνικό εργοστάσιο Νταΐτσι της Φουκουσίμα. Όμως, χωρίς ρεύμα οι πυρηνικοί σταθμοί υπερθερμαίνονται, κι έτσι οι μονάδες 1, 2 και 3 εξερράγησαν την επόμενη μέρα, απελευθερώνοντας τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού στην ατμόσφαιρα. Τι συμβαίνει τώρα, 10 χρόνια μετά και κατά πόσο έχει “συνέλθει” η κοινωνία και το περιβάλλον από την καταστροφή;

Πόσο άσχημη είναι η κατάσταση 10 χρόνια αργότερα; 

Η κήρυξη κατάστασης εκτάκτου ανάγκης δεν έχει αρθεί, ενώ οι κάτοικοι βρίσκονται ακόμη σε κέντρα φιλοξενίας ή άλλες τοποθεσίες. Παρά τα σχόλια του πρώην πρωθυπουργού της Ιαπωνίας Shinzo Abe ότι “η κατάσταση στη Φουκουσίμα είναι υπό έλεγχο”, η πραγματικότητα δείχνει ότι μολυσμένο νερό εξακολουθεί να διαρρέει σε ανύποπτο χρόνο προς τη θάλασσα και ο παροπλισμός του εργοστασίου δεν προχωρά όπως είχε προγραμματιστεί. Νέα hotspots ραδιενέργειας δημιουργούνται συνεχώς, σύμφωνα με έρευνα της Greenpeace. Ακόμα και τώρα, περισσότεροι από 36.000 άνθρωποι δεν επιτρέπεται να επιστρέψουν στην περιοχή. Αυτός ο αριθμός δεν περιλαμβάνει απαραιτήτως άτομα τα οποία μετά την εκκένωση δεν κατέληξαν σε καταλύματα της κυβέρνησης. Μετά τον πρόσφατο σεισμό 7,1 Ρίχτερ ανοιχτά της Φουκουσίμα, η βασική ανησυχία των ειδικών ήταν η πρόκληση τσουνάμι που ίσως οδηγούσε σε επόμενο ατύχημα. Ευτυχώς πολύ νωρίς αποκλείστηκε η πιθανότητα, όμως είναι ενδεικτικό του συνεχούς φόβου που βιώνουν τόσα χρόνια μετά.

Σε έκθεση της, η Greenpeace έχει προτείνει μακροχρόνια διαχείριση της Φουκουσίμα Daiichi ως εγκατάσταση αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων.
Σε τι στάδιο βρίσκονται οι προσπάθειες ανοικοδόμησης και παροπλισμού;

Εννέα μήνες μετά την κατάρρευση του τριπλού αντιδραστήρα στο πυρηνικό εργοστάσιο της Fukushima Daiichi τον Μάρτιο 2011, η Tokyo Electric Power Company (TEPCO) ανακοίνωσε ότι ο παροπλισμός θα ολοκληρωθεί εντός 30-40 ετών. Πρακτικά δηλαδή, στους πληττόμενους κατοίκους δόθηκε μια αόριστη καταληκτική ημερομηνία αποκατάστασης μεταξύ 2041 και 2051. Την τελευταία δεκαετία, η πολυπλοκότητα της διαδικασίας και η κλίμακα της τεχνολογικής πρόκλησης στο Fukushima Daiichi έγιναν σταδιακά πιο ξεκάθαρα. Ωστόσο, το επίσημο χρονικό πλαίσιο για τον οδικό χάρτη της TEPCO για παροπλισμό παραμένει ίδιο από το 2011. Τα τελευταία χρόνια, η προσπάθεια έχει επικεντρωθεί κυρίως γύρω από τον τρόπο διαχείρισης του μολυσμένου νερού με κακές επιλογές να “πέφτουν” στο τραπέζι.

Τι κάνει η Greenpeace για τη Φουκουσίμα;

Η Greenpeace διεθνώς ασχολείται με τα θέματα γύρω από την πυρηνική ενέργεια και τους κινδύνους που αυτή ελλοχεύει. Το τοπικό γραφείο στην Ιαπωνία παρακολουθεί στενά όλα αυτά τα χρόνια την κατάσταση στη Φουκουσίμα και δημοσιεύει στοιχεία  σχετικά με την ακτινοβολία στην περιοχή. Έχει κάνει συνολικά 32 έρευνες ακτινοβολίας από τη μέρα του ατυχήματος. Πλέον είναι η μόνη διεθνής ΜΚΟ στην Ιαπωνία που εξακολουθεί να ασχολείται με το θέμα. Πρόσφατα, στις 4 Μαρτίου 2021, διοργανώθηκε συνέντευξη τύπου με τη συμμετοχή περίπου 50 δημοσιογράφων από γύρω χώρες. Εκτός από την παρουσίαση γεγονότων και αριθμών γύρω από την αναποτελεσματική διαδικασία παροπλισμού τα τελευταία 10 χρόνια και τη σχετική έκθεση, απέστειλαν μαζί με τον κ. Satoshi Sato, έναν πυρηνικό μηχανικό και σύμβουλο με εργασιακή εμπειρία στους αντιδραστήρες της Fukushima Daiichi, έκκληση προς την κυβέρνηση της Ιαπωνίας να διερευνήσει εναλλακτικά σχέδια παροπλισμού.

Το ποσοστό της ραδιενέργειας από πυρηνικές εκρήξεις μπορεί να παραμείνει αρκετά υψηλό σε ζώα και φυτά για χρόνια.

Τι πρέπει να γίνει για να παροπλιστεί η Φουκουσίμα;

Σύμφωνα με την έκθεση που δημοσιεύθηκε από την Greenpeace και τον Satoshi Sato τα κύρια ζητήματα για τον παροπλισμό του εργοστασίου είναι τα εξής:

Απομάκρυνση των αναλωμένων καυσίμων
Μετακίνηση υπολειμμάτων καυσίμου του πυρήνα του αντιδραστήρα σε “ψυχρό αέρα” και επακόλουθη μείωση της συσσώρευσης μολυσμένου νερού
Δημιουργία ενός “ξηρού νησιού” σε ολόκληρο το σύνολο των πυρηνικών εγκαταστάσεων μέσω της κατασκευής τάφρου βάθους 7 χιλιομέτρων – με στόχο μεταξύ άλλων να σταματήσει η μόλυνση των υπόγειων υδάτων
Κατασκευή μεταλλικού κελύφους πάνω από τα κύρια κτίρια του αντιδραστήρα για την πρόληψη μόλυνσης του ευρύτερου περιβάλλοντος λόγω καιρικών συνθηκών (άνεμοι, βροχή κλπ)
Καθυστέρηση της αφαίρεσης υπολειμμάτων πυρηνικών καυσίμων για 50-100 χρόνια ή περισσότερο, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η έκθεση των εργαζομένων και πιθανή διαφυγή ακτινοβολίας εκτός του χώρου
Μακροχρόνια διαχείριση της Φουκουσίμα Daiichi ως εγκατάσταση αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων
Προκύπτει κίνδυνος από τα γεωργικά προϊόντα της Φουκουσίμα, όπως συνέβαινε με τα ραδιενεργά τρόφιμα και ζώα του Τσερνόμπιλ;

Πράγματι υπάρχουν στοιχεία που συνδέουν προβλήματα υγείας με την κατανάλωση ραδιενεργών τροφίμων. Το ποσοστό της ραδιενέργειας σε ζώα και φυτά μπορεί να παραμείνει αρκετά υψηλό για χρόνια. Στην περίπτωση της Φουκουσίμα, αν και η καταστροφή του 2011 απελευθέρωσε τεράστιες ποσότητες ραδιενέργειας στο περιβάλλον με άμεσο αντίκτυπο στην τριγύρω παραγωγή, ήταν μόνο ένα μικρό μέρος όσων απομένουν στον λιωμένο πυρηνικό αντιδραστήρα και σε πάνω από 1 εκατομμύριο τόνους ιδιαίτερα μολυσμένου νερού στο εργοστάσιο. Τα σχέδια της ιαπωνικής κυβέρνησης να απελευθερώσουν αυτό το νερό στον Ειρηνικό Ωκεανό θα ανοίξουν νέο γύρο επιπτώσεων με πιο άμεση την απειλή στην αλιεία και τις γεωργικές δραστηριότητες των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής της Φουκουσίμα.

Το ποσοστό της ραδιενέργειας από πυρηνικές εκρήξεις μπορεί να παραμείνει αρκετά υψηλό σε ζώα και φυτά για χρόνια.
Η Greenpeace υποστηρίζει τις τοπικές βιώσιμες γεωργικές και αλιευτικές κοινότητες στη Φουκουσίμα καθώς προσπαθούν να ανακάμψουν μετά τα καταστροφικά γεγονότα του Μαρτίου 2011. Απαιτείται συνεχής έλεγχος των γεωργικών προϊόντων, πλήρης αποζημίωση σε όλες τις πληγείσες κοινότητες από την ιαπωνική κυβέρνηση και σίγουρα ακύρωση της σκόπιμης απελευθέρωσης του μολυσμένου νερού στο περιβάλλον.

Υπάρχει πιθανότητα εκ νέου μόλυνσης σε περιοχές;

Ακόμη και στις απολυμανθείσες περιοχές, εκδηλώνεται εκ νέου μόλυνση λόγω της κίνησης της ραδιενέργειας. Το ραδιενεργό μολυσμένο νερό αυξάνεται καθημερινά στην τοποθεσία γύρω από το TEPCO Fukushima Daiichi. Σε πρόσφατη έρευνα βρήκαμε στοιχεία που υποδηλώνουν εκ νέου μόλυνση με πιθανή αιτία την επανέκλυση ραδιενέργειας από τα κοντινά δάση.

Συνοπτικά στην ίδια έρευνα βρήκαμε ότι:

Το 85% της μολυσμένης επιφάνειας των επτά περιοχών της Φουκουσίμα εντός της SDA (Περιοχή Ειδικής Απολύμανσης) δεν έχει υποστεί απολύμανση και σχετίζεται άμεσα με τους κινδύνους που δημιουργούν οι ορεινές δασικές περιοχές, οι οποίες παραμένουν μια μακροπρόθεσμη πηγή μόλυνσης, συμπεριλαμβανομένης της επαναμόλυνσης.
Υπάρχουν στοιχεία ότι η ραδιενέργεια στο έδαφος των δασών παραμένει σε υψηλά επίπεδα και περνάει στο υπέδαφος, με την περισσότερη ωστόσο να παραμένει εγκλωβισμένη στο στρώμα των πρώτων 5cm.
Η ραδιενέργεια που έφτασε στο δάσος τις ημέρες μετά το ατύχημα κατακάθισε στο έδαφος, καθώς και σε μικρά ρέματα, με ένα τμήμα να καταλήγει σε ποτάμια και λίμνες.
Τα δάση είναι δεξαμενές ραδιοκασίου κυρίως, το οποίο και επανεκλύεται στην ατμόσφαιρα από εκείνα.
Όλα αυτά έρχονται σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς της ιαπωνικής κυβέρνησης για το πρόγραμμα απολύμανσης, που ουσιαστικά υποστηρίζει ότι η απολύμανση κοντεύει να ολοκληρωθεί. Είναι δυστυχώς αρκετά μακριά από την αλήθεια αυτή η δήλωση.
Η πυρηνική ενέργεια είναι πέρα από τον έλεγχό μας. Δεν υπάρχουν περιθώρια για πειράματα σε έναν τομέα που αποδεδειγμένα δεν είναι ασφαλής.

Τι είναι τα πυρηνικά νέας γενιάς στην παραγωγή ενέργειας;

Οι χώρες που στηρίζουν σε μεγάλο βαθμό το ενεργειακό τους μίγμα στην ανάπτυξη των πυρηνικών, σχεδίασαν συντονισμένα αντιδραστήρες “χαμηλότερου” κινδύνου οι οποίοι θα είναι εμπορικά βιώσιμοι μέχρι το 2025. Παρά τις υποσχέσεις για καλύτερη απόδοση ή αποφυγή ατυχημάτων εξαιτίας καιρικών φαινομένων χάρη στον σχεδιασμό τους, παραμένουν αρκετά επικίνδυνες επενδύσεις. Κατά την παραγωγή και πάλι θα προκύπτουν πυρηνικά απόβλητα, αν και θεωρητικά λιγότερο ραδιενεργά, για τα οποία δεν υπάρχει λύση όσον αφορά το πώς μπορούν να απορριφθούν χωρίς να καταστρέψουν το περιβάλλον, ενώ δεν αποκλείουν τα ατυχήματα που οφείλονται στον ανθρωπογενή παράγοντα. Δεν υπάρχουν περιθώρια για πειράματα σε έναν τομέα που αποδεδειγμένα δεν είναι ασφαλής και ακόμη και η ανάγκη μελέτης γύρω από αυτόν εγείρεται από ιστορίες καταστροφής.

Το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα συνεχίζει να μας αποδεικνύει κάθε μέρα ότι η πυρηνική ενέργεια είναι πέρα από τον έλεγχό μας. Οι ζημιές στο περιβάλλον και τις κοινωνίες είναι ανεπανόρθωτες, μακροχρόνιες, ακόμα και μη αναστρέψιμες.
Της  Σάντυ Φαμελιάρη/www.greenpeace.org