Είμαι μάλλον από τους προνομιούχους που είδαν τo Φόρουμ των Δελφών να ξεκινά και σταδιακά να μεγαλώνει με σταθερά βήματα ώστε να έχει εξελιχθεί σε ένα σημείο αναφοράς για τον διεθνή δημόσιο λόγο και σε μια βιτρίνα εξωστρέφειας της ευρωπαϊκής Ελλάδας στον κόσμο. Φέτος, η παρουσία 20 Αρχηγών Κρατών, Κυβερνήσεων και Ευρωπαίων Επιτρόπων αποτελεί την πιο σαφή ένδειξη της επιτυχίας του Νταβός της νότιας Ευρώπης.
Και είμαι πολύ χαρούμενος που βρίσκομαι για πρώτη φορά με την ιδιότητα του Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δια ζώσης εδώ, στο Ζάππειο, τον χώρο κατεξοχήν σύμβολο για την Ευρωπαία Ελλάδα που σαρανταρίζει φέτος.
Είναι πραγματικά πολλοί και έντονοι οι συμβολισμοί της φετινής χρονιάς, η φετινή 200στη Επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, τα 40κοστα γενέθλια της Ευρωπαίας Ελλάδας και η ελπιδοφόρα διαδρομή που ήδη βλέπουμε για το τέλος της πανδημίας. Στοιχεία που μας καλούν να συζητήσουμε τις προϋποθέσεις για μια Ευρωπαϊκή Ελλάδα, με ισχυρή αυτοπεποίθηση και ικανή να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις ενός νέου και αναγεννημένου κόσμου.
Η Ευρώπη και η Ελλάδα ήταν συνεπείς σε τρία μεγάλα ραντεβού της ιστορίας. Ως ένα, συστατικό η μια της άλλης. Πρώτα από το Ναβαρίνο και μετά, είναι σαφές ότι η νέα Ελλάδα γεννήθηκε όχι μόνο επειδή οι Έλληνες το πίστεψαν, αλλά και γιατί οι Ευρωπαίοι το θέλησαν, ώστε να γίνει το πρώτο δυτικού τύπου έθνος-κράτος στους μετα-οθωμανικούς καιρούς. Αποτέλεσμα του οράματος, του αγώνα και της θυσίας της επαναστατημένης Ελλάδας και της διασποράς της, που ενέπνευσαν το μοναδικό φιλελληνικό ρεύμα παντού στη δύση, ώστε Έλληνες και φιλέλληνες να γίνουν ένα.
Το δεύτερο ραντεβού της ιστορίας 160 χρόνια μετά, όταν πάλι εδώ στο Ζάππειο, ο Καραμανλής υπέγραφε την Συνθήκη Προσχώρησης για την Ένταξη στην Ενωμένη Ευρώπη, η Ελλάδα ήταν πάλι η πρωτοπόρος, η πρώτη χώρα της νότιας Ευρώπης που γινόταν το 10ο αστέρι της. Ανάχωμα δημοκρατίας, προμαχώνας των αρχών και αξιών της Δύσης. Στρατηγική επιλογή, με σαφές μήνυμα στη νότια και ανατολική γειτονιά της ότι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα είναι και φάρος και επιλογή δημοκρατίας, εκσυγχρονισμού, οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας, απέναντι στον σκοταδισμό και τον ολοκληρωτισμό.
Η Ελλάδα τα 40 χρόνια της Ευρωπαϊκής της πορείας έκανε κτήμα της το πιο σύγχρονο δημοκρατικό πλαίσιο που γνώρισε ποτέ ο κόσμος. Την Ελλάδα των «γυάλινων κορμών» αντικατέστησε μια χώρα με «ατσαλένια θεμέλια». Σε μια χώρα με ευάλωτους θεσμούς, με αστάθεια, ανισότητες και ανασφάλεια που γνώρισε πολέμους, πραξικοπήματα, χρεωκοπίες, διχασμούς και εμφύλιο, τα τελευταία σαράντα χρόνια αποτελούν τη μακρύτερη περίοδο ειρήνης, δημοκρατίας και ευημερίας που γνώρισαν οι Έλληνες.
Που κατοχύρωσε τα σύνορα της – από τον Έβρο ως το Καστελλόριζο – ως απώτατα σύνορα της Ευρώπης. Που ανέδειξαν την Ελλάδα σε μοναδικό θεσμικό και κοινωνικό πρότυπο, ρυθμιστή και πυλώνα ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή του κόσμου που μας περιβάλει. Για να ακολουθήσουν οι κολοσσιαίοι πόροι περίπου 200 δις ευρώ που εκσυγχρόνισαν τις υποδομές και τα συστήματα υγείας και παιδείας. Που απογείωσαν την ύπαιθρο, που άνοιξαν τους ορίζοντες της εκπαίδευσης, του εμπορίου, των συναλλαγών στον κόσμο δημιουργώντας πρωτοφανείς ευκαιρίες για τους νέους της πολίτες που ενηλικιώθηκαν, μεγαλώνουν και γεννιούνται ως Ευρωπαίοι πολίτες.
Και το τρίτο ραντεβού της ιστορίας ήρθε 10 χρόνια πριν όταν η Ευρωπαϊκή Ελλάδα άντεξε την δεκαετία των πολυκρίσεων πρώτα στην οικονομία και μετά στο μεταναστευτικό με επιπτώσεις σε κάθε τομέα της ζωής και της ασφάλειας των πολιτών της. Ευρώπη και Ελλάδα μια ταυτοτική, γονιδιακή σχέση που παρόλο ότι αμφισβητήθηκε, κρίθηκε και αδικήθηκε, αλλά που κατάφερε με πολλές θυσίες σήμερα να απολαμβάνει της καθολικής αποδοχής, της σύμφυσης της χώρας με την Ευρώπη και σύγκλισης όλων των πολιτικών δυνάμεων στην παραδοχή της ταυτότητας αυτής.
Δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερη απόδειξη για την πεποίθηση μου αυτή, από την ιστορική, αξέχαστη εικόνα του χειροκροτούμενου από όλες τις πτέρυγες Γιούνκερ, κατά την πανηγυρική ομιλία του τον Απρίλιο του 2018-σημειωτέον της πρώτης Πρόεδρου της Επιτροπής- στη Βουλή των Ελλήνων. Ήταν η πιο πανηγυρική επιβράβευση της δικαιωμένης από την Ιστορία φράσης του τον Ιούλιο του 2015 «η Ελλάδα είναι Ευρώπη και η Ευρώπη είναι Ελλάδα».
Σήμερα ζούμε στον παχύ ίσκιο της συνολικής θετικής αποτίμησης αυτής της ιστορικής πορείας. Δοκιμαζόμαστε όμως ξανά από μια πρωτοφανή σε ένταση και έκταση κρίση που στοίχισε την ζωή σε εκατομμύρια συνανθρώπους μας παγκοσμίως, αλλά που ταυτόχρονα οδήγησε σε ιστορικές αποφάσεις αλληλεγγύης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Οι κρίσιμες στιγμές του σήμερα, αποτελούν ακόμη μια επιβεβαίωση της ορθότητας των επιλογών του χθες. Η τραγωδία που βιώνει σήμερα η ανθρωπότητα, παρά την απώλεια εκατομμυρίων συνανθρώπων μας, μας αφήνει αυτό το ελπιδοφόρο ευρωπαϊκό μάθημα μέσα από την θλίψη.
Η πρωτοφανής πανδημία άλλαξε ουσιαστικά τις ζωές μας, την πορεία του κόσμου, όπως τον γνωρίζαμε. Οδήγησε σε τομές στην ευρωπαϊκή πολιτική που ποτέ ξανά δεν τολμήσαμε.
Στην τωρινή δύσκολη συγκυρία ίσως τη κρισιμότερη σε βάθος γενεών, το κοινό μας μέλλον θα κριθεί εν πολλοίς στο τι θα καταφέρουμε να πετύχουμε μαζί οι Ευρωπαίοι σε τέσσερα κρίσιμα ευρωπαϊκά εργοτάξια.
Πρώτον, στην υγεία, την πρώτη γραμμή της μάχης με το εν εξελίξει εμβολιαστικό πρόγραμμα-το μεγαλύτερο στην ιστορία της ανθρωπότητας με εμβόλια ασφαλή και προσβάσιμα σε όλους ακόμη και εκτός Ευρώπης μιας και η ΕΕ είναι η μοναδική έως σήμερα που εξάγει σχεδόν τον ίδιο αριθμό εμβολίων που έχει εξασφαλισμένα ήδη έως το 2023 για τους πολίτες της και στον υπόλοιπο κόσμο.
Με τη νέα Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας που θα μας θωρακίσει στις υγειονομικές προκλήσεις του αύριο, αλλά και την επέκταση της κοινής προμήθειας σε θεραπευτικά σκευάσματα κατά του COVID-19 που ήδη εγκρίναμε την περασμένη εβδομάδα.
Το Πράσινο Ψηφιακό Πιστοποιητικό, ένα νέο πακέτο για την ασφαλή επανέναρξη των μετακινήσεων, στο οποίο η Ελλάδα και ο Πρωθυπουργός της πρωτοστάτησαν. Δεν πρόκειται (μόνο) για ένα πιστοποιητικό εμβολιασμού, αλλά ένα κλειδί ασφαλείας για την επάνοδο στην κανονικότητα, τον τουρισμό και την κινητικότητα.
Δεύτερον, παράλληλα με την θωράκιση της δημόσιας υγείας απέναντι στην πανδημία, η Ένωση εργάστηκε από την πρώτη στιγμή και για τη θωράκιση της οικονομίας με ιστορικά νέα εργαλεία και αποφάσεις.
Μαθαίνοντας από τα λάθη της προηγούμενης κρίσης, αναστείλαμε τους δημοσιονομικούς περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας για τρία χρόνια, δίνοντας στα Κράτη Μέλη πλήρη ευελιξία να στηρίξουν τις οικονομίες τους όσο χρειάζονται μέχρι να γυρίσουν στα προ-κρίσης επίπεδα.
Δημιουργήσαμε σε χρόνο ρεκόρ ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο αξίας 100 δις. € για την στήριξη της απασχόλησης (SURE) το οποίο παρέχει στην Ελλάδα άνω των 5 δισ. ευρώ μέσω του προγράμματος Συν-Εργασία.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ενίσχυσε τις προσπάθειες των χωρών μας με τεράστιο πρόγραμμα αγορών ομολόγων αξίας 1.8 τρις. ευρώ, μειώνοντας το κόστος δανεισμού σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα για περιπτώσεις όπως η Ελλάδα.
Και πάνω απ’όλά, δημιουργήσαμε το εμβληματικό και χωρίς προηγούμενο Σχέδιο Ανάκαμψης με τα 750 δις. ευρώ του κοινού δανεισμού, που μαζί με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027, δημιουργεί ένα υπερόπλο σχεδόν 2 τρις ευρώ για την οικονομική ανάκαμψη, πολλαπλάσιο του Πακέτου Μάρσαλ σε πραγματικούς όρους.
Αναλογικά με το μέγεθος της οικονομίας της, η Ελλάδα θα είναι η 4η πιο ευνοημένη χώρα, λαμβάνοντας πάνω από 60 δισ. ευρώ σε επιδοτήσεις, ποσό που αντιστοιχεί στο ένα τρίτο του προ-κρίσης εθνικού προϊόντος μας.
Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι ο πυρήνας-18 δις ευρώ επιδοτήσεις και 13 δις δάνεια-για τα κονδύλια, που μπορούν να φέρουν σημαντικά ιδιωτικά κεφάλαια και μπορούν να οδηγήσουν σε περαιτέρω συνολικές επενδύσεις περίπου 60 δις. ευρώ και 200.000 νέες, ποιοτικές θέσεις εργασίας την επόμενη εξαετία.
Εδώ και πάλι η Ελλάδα βγήκε μπροστά με παρρησία, καταθέτοντας δεύτερη σε όλη την Ευρώπη το Εθνικό της Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» για την εκμετάλλευση αυτών των κονδυλιών.
Όπως προδίδει η ονομασία του, το Σχέδιο αποτελεί μια ιστορική ευκαιρία για την δημιουργία μίας Νέας Ελλάδας: σύγχρονης, εξωστρεφούς, και έτοιμης να ανταποκριθεί όχι μόνο στις τρέχουσες επιπτώσεις της πανδημίας αλλά και στις παγκόσμιες επαναστάσεις που είναι ήδη εδώ όπως η Πράσινη Συμφωνία και η Ψηφιακή Μετάβαση, που πλέον και ο πιο δύσπιστος καταλαβαίνει ότι η Ελλάδα έχει κάνει άλματα.
Που μπορεί να επενδύσει στο διεθνώς αποδεδειγμένα σπουδαίο ανθρώπινο δυναμικό της, δίνοντας του τις πιο σύγχρονες υποδομές να δημιουργήσει και να καινοτομήσει στην Πατρίδα του.
Ένα σχέδιο δομημένο και αναλυτικό με πάνω από 3.000 σελίδες που περιγράφουν 170 συγκεκριμένα έργα, επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις σε 4 πυλώνες αιχμής:
Ψηφιακή μετάβαση για το κράτος, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες,
Πράσινη οικονομία
Τόνωση της παραγωγικής, εξαγωγικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας, και
Αύξηση της απασχόλησης και της συνοχής της κοινωνίας με αιχμή την Υγεία, την Παιδεία και τις δεξιότητες.
Με λίγα λόγια, ένα σχέδιο Ελληνικό, Made in EU Greece, που γράψαμε εμείς, όχι άλλοι για μας και που αφορά κάθε Ελληνίδα και Έλληνα. Να είστε σίγουροι ότι προβάλλει μια Ελληνική, με περισσότερη Ευρώπη δεκαετία. Αισθάνομαι σίγουρος-αν όχι βέβαιος-ότι η έγκριση του ελληνικού προγράμματος θα είναι από τα πρώτα μεταξύ των 27 και μάλιστα μέσα στον Ιούνιο.
Το τρίτο μεγάλο εργοτάξιο που θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη με την Ελλάδα στην πρώτη γραμμή είναι η μετανάστευση.
Λίγες μέρες πριν μπει ο κορωνοϊός στη ζωή μας, η Ελλάδα υπερασπιζόταν τα ευρωπαϊκά σύνορα με την ιστορική, εμβληματική παρουσία της ευρωπαϊκής ηγεσίας στον Έβρο.
Σήμερα, ευρωπαίοι συνοριοφύλακες και ακτοφύλακες δεν προστατεύουν μόνο τα κοινά μας σύνορα αλλά και γίνονται ανάχωμα στην εργαλειοποίηση κάθε είδους σκοπιμότητας εκμετάλλευση αθώων συνανθρώπων μας.
Η πρόταση μας για ένα νέο «Σύμφωνο Αλληλεγγύης» για την μετανάστευση και το άσυλο που βρίσκεται ήδη στη διαπραγμάτευση, προτείνει δίκαιο καταμερισμό των βαρών και των ευθυνών, αναβαθμίζει την Ευρώπη ως έναν προορισμό ασύλου αλλά μόνο για αυτούς που αποδεδειγμένα έχουν ανάγκη και εξοπλίζει τις άμυνες της.
Με το Σύμφωνο, στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια εντελώς νέα αρχιτεκτονική, βασισμένη στη συνολική προσέγγιση του μεταναστευτικού.
Επαναλαμβάνω: η αλληλεγγύη και ο επιμερισμός των βαρών θα γίνει ο κανόνας. Μέσα από ένα κυκλικό σύστημα όπου τα επιμέρους στοιχεία του Συμφώνου συνδέονται λειτουργικά: διαδικασίες διαλογής, συνόρων, ασύλου, επιστροφών, αλληλεγγύης – όλα μαζί, αδιάρρηκτα.
Γυρνάμε σελίδα σε ένα σύστημα που δεν δούλεψε, που δεν περιποιεί τιμή στην Ευρώπη.
Αλλάζουμε το υπόδειγμα, διασφαλίζοντας ότι οι προκλήσεις της μετανάστευσης αντιμετωπίζονται συνολικά και διεξοδικά – εντός και εκτός της Ένωσης. Σήμερα, έχουμε για πρώτη φορά μετά από χρόνια την ευκαιρία μίας ανθεκτικής, ενιαίας, συνεκτικής μεταναστευτικής πολιτικής. Μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί.
Τέλος, τέταρτο και τελευταίο μεγάλο εργοτάξιο του αύριο είναι η γεωπολιτική της Ευρώπης.
Ας ξεκινήσουμε με μια απλή παραδοχή: παρ’ όλες τις ατέλειες, τις ελλείψεις, τα όποια λάθη μας, αυτός ο σύγχρονος κόσμος πάει καλύτερα χάρις και στην Ευρώπη. Να παραδεχτούμε υπερήφανα ότι μας αναγνωρίζει ο υπόλοιπος κόσμος, ότι η Ευρώπη είναι πάντα συνεπής στην υπεράσπιση ενός πολυμερούς, βασισμένου σε κανόνες δικαίου κόσμου. Είμαστε οι μεγαλύτεροι δωρητές αναπτυξιακής βοήθειας στον αναπτυσσόμενο κόσμο οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς και χορηγοί εμβολίων, πρωταγωνιστές στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, πρότυπο δημοκρατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, υπερασπιστές της ειρήνης και δημοκρατίας παντού στον κόσμο.
Η Ευρώπη έχει πολλά ατού για να μείνει αμέτοχη. Την μεγαλύτερη εσωτερική αγορά και το δεύτερο νόμισμα στον κόσμο, το μοντέλο της οικονομίας της αγοράς με ανοικτές αγορές αλλά και συστήματα υγείας και πρόνοιας για όλους, την προστασία των προσωπικών δεδομένων και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Η κρίση του COVID επιτάχυνε την πολιτική μετάβαση μας από την περίοδο Ευρωπαϊκής «αθωότητας» σε εκείνη της «ευρωπαϊκής ωριμότητας», ίσως το τέλος μιας εποχής όπου η Ένωση εθεωρείτο παίκτης αποκλειστικά «ήπιας δύναμης» στην γεωστρατηγική σκακιέρα.
Το πρώτο βήμα σε αυτήν την εξέλιξη είναι η νέα στρατηγική που εγκρίναμε πριν λίγες μέρες για την ανοικτή στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης στην βιομηχανία, για μην μείνει ποτέ ξανά η Ευρώπη όμηρος στην προμήθεια αναγκαίων αγαθών τεχνολογίας (semiconductors, data, cloud) και πρώτων υλών, ούτε να καταστεί θύμα όσων δεν παίζουν το παιχνίδι του παγκόσμιου ανταγωνισμού με ίσους όρους.
Θα ακολουθήσουν νέες πρωτοβουλίες στην ίδια κατεύθυνση, στον τομέα της ασφάλειας, της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής. Στο μέλλον η γεωπολιτική Ευρώπη θα είναι ανοιχτή, διεκδικητική και ανεκτική αλλά σίγουρα όχι αφελής και δεδομένη.
Η Ελλάδα και σε αυτό το σημείο έχει αποδείξει ότι μπορεί να διαδραματίσει ρόλο πρωταγωνιστικό. Οι σθεναρές ελληνικές τοποθετήσεις στα ζητήματα που αφορούν την Ανατολική Μεσόγειο, η εποικοδομητική στάση στα Βαλκάνια, ο άξονας Φιλίας στον Κόλπο και το εύρος των δεσμών της στον Εύξεινο Πόντο και τον Καύκασο. Η επιμονή της στο κράτος δικαίου και το διεθνές κεκτημένο και η ενεργή ανάμειξη της χώρας στα στρατηγικής σημασίας ερωτήματα στα οποία καλείται να δώσει απάντηση η Ευρώπη, την καθιστούν σημαντική φωνή το επόμενο διάστημα.
Κυρίες και κύριοι,
Επιτρέψτε μου να κλείσω με δυο τελικές και ίσως πιο επίκαιρες παρατηρήσεις. Μιας και μόλις χθες ανοίξαμε στο Στρασβούργο την συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, τώρα είναι η ώρα να ξαναδούμε όχι μόνο το τι θα κάνουμε μαζί οι Ευρωπαίοι, αλλά και το πως η Ένωση μας θα γίνει πιο κατανοητή, πιο φιλική πιο εύκολα αντιληπτή από τους πολίτες που τάχθηκε να υπηρετεί. Ακόμη θυμάμαι τη φράση του Μπαράκ Ομπάμα «είμαι φανατικός θαυμαστής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακόμα περισσότερο όταν μου εξήγησαν πως λειτουργεί».
Στην μεταπανδημική Ευρώπη χρειαζόμαστε λιγότερες πολιτικές και γραφειοκρατικές καντρίλιες, περισσότερη διαφάνεια και λογοδοσία, λιγότερη εθιμοτυπία και ταξιθεσία, περισσότερες εξηγήσεις, απλοποίηση κανόνων και διαδικασιών, σύμβολα, εν συναίσθηση και συναίσθημα.
Φίλες και Φίλοι,
Το γεγονός ότι η Ευρώπη ιστορικά τα κατάφερε, ίσως και ξεπέρασε, τις προσδοκίες των εμπνευστών της, δεν αποτελεί λόγο εφησυχασμού ή αυτοδικαίωσης. Αυτή η 70χρονη πορεία μας θυμίζει και κάτι άλλο: οι ευρωπαϊκές επιτυχίες έρχονται μόνο όταν τολμάμε, σπάνια όταν συμβιβαζόμαστε. Η τόλμη πάντα τέμνει τις εξελίξεις, οι συμβιβασμοί στον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή συνήθως μετακυλούν τα προβλήματα.
Η ενιαία εσωτερική αγορά, η γέννηση της ΟΝΕ και του Ευρώ, το Σένγκεν και η Frontex, η δημιουργία του ESM, τα εμβόλια και το Ταμείο Ανάπτυξης, η Ευρωπαϊκή Πολιτική Προστασία και η κλιματικά ουδέτερη και ψηφιακά ώριμη Ευρώπη μας δείχνουν τον αυτονόητο δρόμο.
Μιας Ευρώπης τολμηρής, φιλόδοξης, συνεκτικής, ελπιδοφόρας, που αντιπροσωπεύει μια «δύναμη καλού» σ’ έναν ολοένα και πιο αβέβαιο σύγχρονο κόσμο. Που χρειάζεται όλα τα διδάγματα των μεγάλων της ιστορικών στιγμών, των σταθμών που την έκαναν την πιο ορατή ακτή σε έναν ωκεανό προβλημάτων και δυσκολιών που δεν χαρίζεται σε όσους δεν τον σέβονται. Η ιστορία είναι εδώ παρούσα να μας υπενθυμίζει την αξία της τόλμης και το κόστος της απραξίας και των συμβιβασμών στον χαμηλό κοινό παρονομαστή.
Δεν έχουμε την πολυτέλεια να την αγνοήσουμε!
Σας ευχαριστώ!
