Κάθε χρόνο, το Κοινοβούλιο απονέμει το Βραβείο Ζαχάρωφ για να τιμήσει άτομα, ομάδες και οργανώσεις που έχουν συμβάλει με ξεχωριστό τρόπο στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών. Το 2020, το βραβείο έλαβε η αντιπολίτευση της Λευκορωσίας για την υπεράσπιση της δημοκρατίας στη χώρα.
Κάθε πολιτική ομάδα του Κοινοβουλίου μπορεί να προτείνει υποψηφίους (για κάθε υποψήφιο απαιτείται η στήριξη τουλάχιστον 40 ευρωβουλευτών). Οι φετινές υποψηφιότητες, οι οποίες παρουσιάστηκαν σε συνεδρίαση των επιτροπών εξωτερικών υποθέσεων, ανάπτυξης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις Βρυξέλλες, στις 27 Σεπτεμβρίου 2021, είναι οι εξής:
Ο Αλεξέι Ναβάλνι, η υποψηφιότητα του οποίου προτάθηκε από το ΕΛΚ και το Renew Europe για το θάρρος του στη μάχη για την ελευθερία, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι Ρώσος ηγέτης της αντιπολίτευσης, ακτιβιστής κατά της διαφθοράς και αντίπαλος του ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Ναβάλνι έγινε γνωστός μέσα από το ιστολόγιο του στο LiveJournal, το YouTube και το Twitter, όπου έχει εκατομμύρια ακολούθους. Απέκτησε διεθνή φήμη διοργανώνοντας διαδηλώσεις και υποστηρίζοντας μεταρρυθμίσεις κατά της διαφθοράς στη Ρωσία, του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και της κυβέρνησής του. Τον Αύγουστο του 2020, ο Ναβάλνι δηλητηριάστηκε ενώ ταξίδευε στη Σιβηρία και νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο στο Βερολίνο, όπου και διέφυγε τον κίνδυνο μετά από εκτεταμένη νοσηλεία εβδομάδων. Μετά τη νοσηλεία του στη Γερμανία, επέστρεψε αμέσως στη Ρωσία, αλλά συνελήφθη κατευθείαν από τις αρχές. Τον Φεβρουάριο καταδικάστηκε σε φυλάκιση 2μιση ετών. Ο επικριτής του προέδρου Πούτιν οδηγήθηκε στη συνέχεια σε σωφρονιστικό ίδρυμα, όπου ξεκίνησε απεργία πείνας 23 ημερών ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά της έλλειψης ιατρικής φροντίδας. Τον Ιούνιο του 2021, η ρωσική δικαιοσύνη έδωσε εντολή να ανασταλούν οι δραστηριότητες οργανώσεων των τοπικών γραφείων του Ναβάλνι και του Ιδρύματος κατά της Διαφθοράς.
Οι Αφγανές γυναίκες, οι υποψηφιότητα των οποίων προτάθηκε από τους S&D και τους Verts/ALE για την θαρραλέα μάχη τους υπέρ της ισότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπό το προηγούμενο καθεστώς των Ταλιμπάν, οι γυναίκες ήταν εκτεθειμένες σε καταναγκαστικούς γάμους, αναγκαστικά τεστ παρθενίας και ταξιδιωτικούς περιορισμούς, καταγράφοντας υψηλά ποσοστά μητρικής θνησιμότητας και αναλφαβητισμού. Με την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία, οι γυναίκες βρίσκονται και πάλι αποκλεισμένες από την κυβέρνηση και την εκπαίδευση, κινδυνεύοντας να χάσουν τις ελευθερίες και τα δικαιώματά τους. Οι υποψήφιες γυναίκες είναι οι εξής:
Σαχαρζάντ Ακμπάρ – πρόεδρος της Αφγανικής Ανεξάρτητης Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (AIHRC)
Μαίρη Ακράμι – επικεφαλής του Δικτύου Αφγανών Γυναικών
Γκαφάρι Ghafari – δήμαρχος της Μαϊντάν Σαρ από το 2018
Παλβάσα Χασάν – ακτιβίστρια και διευθύντρια (Εκπαιδευτικό Κέντρο Αφγανών Γυναικών)
Φρέστα Καρίμ – ιδρύτρια κινητής βιβλιοθήκης και υπέρμαχος της εκπαίδευσης και της μάθησης
Σαχράα Καρίμι – πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Κινηματογραφικού Οργανισμού του Αφγανιστάν
Μετρά Μεχράν – υπέρμαχος της εκπαίδευσης και χειραφέτησης των γυναικών και συνιδρύτρια του Κινήματος Γυναικείων Προοπτικών
Χόρια Μοσαντέκ – ακτιβίστρια ανθρωπίνων και γυναικείων δικαιωμάτων
Σίμα Σαμάρ – υπερασπίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρώην υπουργός γυναικείων υποθέσεων και πρώην πρόεδρος της Αφγανικής Ανεξάρτητης Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (AIHRC)
Χαμπίμπα Σαράμπι – μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Αφγανιστάν
Ανίσα Σαχίντ – πολιτική ρεπόρτερ
Η Ζανίν Ανιέζ, η υποψηφιότητα της οποίας προτάθηκε από τους ΕΣΜ, είναι Βολιβιανή πολιτικός και σύμβολο της καταστολής των αντιφρονούντων και της υπεράσπισης του κράτους δικαίου στη Λατινική Αμερική. Έγινε προσωρινή πρόεδρος στον Νοέμβριο του 2019, μετά από καταγγελίες για εκλογική νοθεία εκ μέρους του Έβο Μοράλες. Τον Νοέμβριο του 2020, υπήρξε ειρηνική μετάβαση της εξουσίας κατόπιν ελεύθερων και δίκαιων εκλογών. Ωστόσο, στις 13 Μαρτίου 2021, η Ανιέζ συνελήφθη και φυλακίστηκε με την κατηγορία της «τρομοκρατίας, της εξέγερσης και της συνομωσίας ανατροπής της κυβέρνησης».
Η Σουλτάνα Κάγια, η υποψηφιότητα της οποίας προτάθηκε από την Αριστερά, είναι ακτιβίστρια και υπέρμαχος ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη Δυτική Σαχάρα. Η Κάγια προωθεί το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των Σαχράουι. Είναι η πρόεδρος της Ένωσης της Σαχάρας για την Υπεράσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και κατά της Λεηλασίας των Φυσικών Πόρων και μέλος του Φορέα ενάντια στην Μαροκινή Κατοχή του Λαού της Δυτικής Σαχάρας (ISACOM). Βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό (χωρίς ένταλμα) από τον Νοέμβριο του 2020. Από το 2005 έχει υποστεί σωματικές και σεξουαλικές επιθέσεις, απειλές θανάτου και βασανιστήρια. Το περασμένο έτος αυξήθηκαν σημαντικά οι επιθέσεις των μαροκινών αρχών έναντι ακτιβιστών και δημοσιογράφων της Δυτικής Σαχάρας οι οποίοι υπόκεινται σε κακομεταχείριση, αυθαίρετες συλλήψεις και παρενοχλήσεις. Την 1η Ιουλίου του 2021, η Ειδική Εισηγήτρια των Ηνωμένων Εθνών για την κατάσταση των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Μάιρη Λόουλορ, καταδίκασε σθεναρά τα αντίποινα εις βάρος της Σουλτάνα Κάγια.
Η Global Witness, η υποψηφιότητα της οποίας προτάθηκε από τη Μαρί Τουσέν και 42 άλλους ευρωβουλευτές, είναι μια βρετανική ΜΚΟ που ερευνά και εκθέτει παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιβαλλοντικές καταχρήσεις στους τομείς πετρελαίου, φυσικού αερίου, ξυλείας και μεταλλευμάτων, και ανιχνεύει τη ροή χρήματος και επιρροής μέσω των διεθνών οικονομικών και πολιτικών συστημάτων. Η οργάνωση εστιάζει επίσης στο θέμα της κλιματικής κρίσης, τις επιθέσεις κατά δημοσίων χώρων και πολιτικών ελευθεριών και την προστασία υπέρμαχων του περιβάλλοντος ανά τον κόσμο. Από το 2011, η Global Witness και οι 22 διεθνείς εταίροι της εκθέτουν περιπτώσεις κατάχρησης της εξουσίας για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσιεύοντας τον αριθμό των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σκοτώνονται κάθε χρόνο.
Ιστορικό
Το Βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης απονέμεται σε ετήσια βάση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το βραβείο θεσπίστηκε το 1988 προς τιμήν των ατόμων και οργανώσεων που υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Πήρε το όνομά του από το Σοβιετικό φυσικό επιστήμονα και πολιτικό αντιφρονούντα Αντρέι Ζαχάρωφ και συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 50.000 ευρώ.
Χρονοδιάγραμμα
14 Οκτωβρίου: οι επιτροπές AFET και DEVE θα επιλέξουν τους τρεις φιναλίστ
21 Οκτωβρίου: ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου και οι επικεφαλής των πολιτικών ομάδων επιλέγουν τον νικητή
15 Δεκεμβρίου: τελετή απονομής του βραβείου Ζαχάρωφ στο Στρασβούργο
