Η Λουκία Αλαβάνου θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην 59η Μπιενάλε της Βενετίας, που φέτος πραγματοποιείται από τις 23 Απριλίου μέχρι τις 27 Νοεμβρίου. Στη συνέντευξη τύπου που έγινε στην Εθνική Πινακοθήκη, που είναι η επίτροπος του ελληνικού περιπτέρου, παρουσιάστηκε αναλυτικά το περιεχόμενο της ελληνικής συμμετοχής. Η 42χρονη καλλιτέχνις θα βρεθεί στους Κήπους της διεθνούς έκθεσης με μια ταινία εικονικής πραγματικότητας 17 λεπτών, με τίτλο «Αναζητώντας τον Κολωνό». Στόχος της να δημιουργήσει μια ανεπανάληπτη εμπειρία, τόσο σε φυσικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο για τους επισκέπτες.

15 θεατές θα έχουν την ευκαιρία να εισέρχονται κάθε φορά στους τέσσερις θόλους που θα διαμορφωθούν εντός του ελληνικού περιπτέρου. Θα βυθίζονται αρχικά σε ένα ηχητικό περιβάλλον και στη συνέχεια θα παρακολουθούν με ειδικά γυαλιά και ακουστικά την ταινία επαυξημένης πραγματικότητας 360 μοιρών. Θα κάνουν ένα διαφορετικό ταξίδι στο χρόνο, που ξεκινά από τον Οιδίποδα στον Κολωνό του Σοφοκλή και φτάνει στο σήμερα, στην κοινότητα των Ρομά στην Νέα Ζωή, στον Ασπρόπυργο.

Συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη σοφόκλεια τραγωδία και τη σύγχρονη ζωή των Ρομά είναι ο οραματιστής αρχιτέκτονας Τάκης Ζενέτος και το ουτοπικό του όραμα για την πόλη στα σύννεφα και τον μελλοντικό δικτυωμένο κόσμο, το οποίο έχει καθορίσει την αρχιτεκτονική διαρρύθμιση και μορφή που θα έχει φέτος το ελληνικό περίπτερο.

Η ίδια η Λουκία Αλαβάνου περιέγραψε σε απευθείας βιντεοσύνδεση από την Βενετία, όπου προετοιμάζει το περίπτερο, πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτού του πρότζεκτ: «Δούλευα στον Ασπρόπυργο με την υποστήριξη της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση ένα άλλο πειραματικό έργο. Είχα πάει σε μια αχαρτογράφητη περιοχή της δυτικής Αθήνας, και κάποια στιγμή χάθηκα και βρέθηκα τυχαία στο γκέτο των Ρομά, το οποίο είναι ένα από τα πιο σκληρά μέρη στην Ελλάδα. Η συγκεκριμένη κοινότητα Ρομά είχε μετεγκατασταθεί εκεί στη δεκαετία του 1980 από τη Θήβα, όπως και ο Οιδίποδας που ξεκίνησε κι εκείνος από τη Θήβα. Μάλιστα εικάζεται ότι η διαδρομή που ακολούθησε ο Οιδίποδας από τη Θήβα ως τον Κολωνό περνούσε μέσα από αυτήν ακριβώς την τοποθεσία, τη Νέα Ζωή. Πήγε εκεί ως πολιτικός εξόριστος από την Θήβα. Η ιστορία ξεδιπλωνόταν ξανά μπροστά στα μάτια μου. Έβρισκα άπειρους παραλληλισμούς με όσα βίωνα εκεί και με τους ανθρώπους της περιοχής που γνώρισα».

Η Αλαβάνου κινηματογράφησε τη δική της εκδοχή του κύκνειου άσματος του Σοφοκλή στην παραγκούπολη του Ασπρόπυργου. Ένας αόρατος Χορός αφηγείται την ιστορία του Οιδίποδα, διαβόητου για τις φριχτές πράξεις του που κυμαίνονται από την πατροκτονία ως την αιμομιξία, ο οποίος εξορίζεται από την πόλη του, την Θήβα. Γέρος και τυφλός και υποβασταζόμενος από την κόρη και αδελφή του Αντιγόνη, φτάνει τυχαία στον Κολωνό, έναν ιερό τόπο αφιερωμένο στις Ερινύες.

Όλοι οι ρόλοι του έργου ενσαρκώνονται από τους Ρομά με συνειδητή υπερβολή και απροκάλυπτη απόλαυση, συμπεριλαμβανομένου του τραγελαφικού παραλληλισμού να μπορεί κανείς να πεθάνει και να ταφεί με ελευθερία. Οι κάτοικοι της Νέας Ζωής μιμούνται έτσι τη δική τους μοίρα: από τις ένοπλες αντιπαραθέσεις μεταξύ τους μέχρι τον αγώνα τους απέναντι στις ελληνικές αρχές που δεν τους επιτρέπουν να ταφούν κοντά σ’ αυτό το μέρος όπου έχουν καταφέρει να ριζώσουν.

Η καλλιτέχνις χρειάστηκε πάνω από ενάμιση χρόνο για να καταφέρει να εισέλθει και να ενσωματωθεί στην κοινότητα των Ρομά, καθώς το συγκεκριμένο γκέτο είναι ένα από τα πιο κλειστά και δύσκολα στη χώρα μας. Η ίδια μάλιστα ομολογεί ότι αισθάνθηκε έναν αντεστραμμένο ρατσισμό, όταν μπήκε στο χώρο τους. Το έργο έγινε πραγματικότητα χάρη στο δημοτικό σχολείο Ασπροπύργου και τη διευθύντριά του, που τη βοήθησε πολύ.

Για πρώτη φορά φέτος ο επιμελητής του ελληνικού περιπτέρου είναι ξένος. Ο Χάιντς Πέτερ Σβέρφελ δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό του για την πρωτοτυπία και τα μηνύματα που στέλνει το συγκεκριμένο έργο: «Η Λουκία Αλαβάνου προσκαλεί τους επισκέπτες της έκθεσης όχι απλά να δουν το έργο της αλλά να το βιώσουν. Είναι ένα ταξίδι που περιλαμβάνει τη διάσταση του χώρου και του χρόνου και μας μεταφέρει από την εποχή του Σοφοκλή στο παρόν. Υπογραμμίζει τη διάσταση της μετανάστευσης και του εκτοπισμού. Έχουμε μια ομάδα σύγχρονων ανθρώπων, που έχουν μετοικίσει και αυτοί από την Θήβα στη Νέα Ζωή. Το έργο κάνει ένα ενδιαφέρον σχόλιο του τι συμβαίνει σε αυτές τις κοινότητες, σε σχέση με την απομόνωσή τους από την υπόλοιπη κοινωνία. Ο τρίτος πυλώνας του έργου είναι η δημιουργία μιας ουτοπίας, ενός μη τόπου, ενός άχρονου και άτοπου χώρου».

Το ΥΠΠΟΑ πρόσφερε φέτος 300.000 ευρώ για την ελληνική συμμετοχή. Ο υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης επισήμανε: «Ως προς τη θεματική της φετινής ελληνικής συμμετοχής θεωρώ ότι αποτελεί ένδειξη προόδου και αυτοπεποίθησης η Ελληνική Πολιτεία να κοιτάζει κατάματα σημεία τα οποία μέχρι τώρα μπορεί να μην ήταν τόσο φωτεινά. Η φετινή συμμετοχή στη Μπιενάλε κοιτάζει ευθέως τους Ρομά, τις διακρίσεις που συχνά υφίστανται, τον τρόπο με τον οποίο έχουν αντιμετωπιστεί διαχρονικά, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Με το έργο της Λουκίας Αλαβάνου, η ελληνική συμμετοχή προσεγγίζει το θέμα του εκτοπισμού-μετακίνησης και της ταυτότητας μέσα από ένα άλλο πρίσμα, εκείνο της κοινότητας των Ρομά. Η καλλιτέχνις δημιουργεί, χρησιμοποιώντας τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας 360 μοιρών, ένα έργο καινοτόμο τεχνολογικά χωρίς όμως να χάνει τον βαθιά ανθρωπιστικό του χαρακτήρα, ενώ παράλληλα φέρνει κοντά τον μύθο του Οιδίποδα στη σύγχρονη πραγματικότητα».

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση υπογράμμισε ότι η τεχνολογία είναι όπλο ειρηνικό για τους καλλιτέχνες: «Η κοινότητα των Ρομά στον Ασπρόπυργο είναι πολύ ανοικτή και πρόθυμη. Οι άνθρωποι εκεί έχουν μια ανάγκη να σου αποδείξουν ότι δεν είναι αυτό που νομίζεις. Σε βαθμό που αισθάνεσαι ένοχος, που προσπαθείς εσύ ο ίδιος να αποτινάξεις αυτό που δεν θέλεις να νομίζεις. Εμείς στο Ίδρυμα Ωνάση δεν το νομίζουμε. Η συγκεκριμένη ταινία γυρίστηκε σε μια περιοχή που δεν έχει Wi-fi και επιπλέον έχει να κάνει με τον Οιδίποδα σε μια περιοχή που τα παιδιά δεν μπορούν να πάνε σχολείο και δεν μπορούν να συνδεθούν διαδικτυακά με το σχολείο. Οπότε όταν πηγαίνεις δεν σου ζητάνε φαγητό, σου ζητάνε Wi-fi».

Το θεατρικό στοιχείο παίζει κομβικό ρόλο φέτος στο ελληνικό περίπτερο. Περιγράφοντας τους λόγους για τους οποίους επέλεξε να συνδυάσει την ερασιτεχνική ηθοποιία με την απαιτητική τεχνολογία VR 360 η Αλαβάνου εξηγεί: «Με ενδιαφέρει πολύ η θεατρικότητα αυτού του μέσου. Αν δεν κάνω λάθος, ο Αντονέν Αρτώ ήταν που εισηγήθηκε τον όρο “εικονική πραγματικότητα” σε σχέση με το θέατρο της σκληρότητας. Και νομίζω πως υπάρχουν πολλές πτυχές αυτού του είδους της σκληρότητας στον τρόπο με τον οποίο δουλεύω. Δεν έχω κάνει ένα ντοκιμαντέρ. Αντίθετα μάλιστα: οι ρόλοι βρήκαν τους ανθρώπους στην ταινία». Όπως η ίδια εξηγεί, αφηγείται την υπόθεσή της μέσα από έναν συνδυασμό ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας (docufiction), βίντεο κλιπ, φάρσας και της πιο πρόσφατης τεχνολογίας εικονικής πραγματικότητας (VR).

Ο Γερμανός επιμελητής αναδεικνύει μια άλλη σημαντική διάσταση του έργου: «Είναι πολύ σημαντικό για μένα που το έργο της Λουκίας εισάγει μια φουτουριστική, ουτοπική διάσταση, που προς το παρόν μοιάζει ανέφικτη. Είναι η διάσταση της ενσωμάτωσης των συγκεκριμένων κοινοτήτων. Δεν είναι κάτι εύκολο να συμβεί. Δεν είναι κάτι που χαρακτηρίζει μόνο την ελληνική κοινωνία, ούτε το σήμερα. Από την αρχαιότητα, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι υπάρχουν μεγάλα κομμάτια πληθυσμού και κοινότητες, που έχουν βιώσει τον ρατσισμό και έχουν απομονωθεί εξαιτίας του ρατσισμού και της έλλειψης εκπαίδευσης. Δυστυχώς έχω φτάσει στο συμπέρασμα ότι η σύγχρονη τέχνη πέφτει στην παγίδα του να οδηγείται πιο πολύ σε έργα που «καταναλώνονται» και δεν έχουν μια πολιτική διάσταση ή όραμα. Ακόμη κι αν διαθέτουν κάτι τέτοιο είναι σε ψήγματα. Η Λουκία με την ταινία της έκανε κάτι πολύ ενδιαφέρον και πολύ ουσιαστικό: ενέπλεξε την κοινότητα, για να μας αποκαλύψει σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, πώς γίνεται αντιληπτή αυτή η κοινότητα και στη συνέχεια να κρατήσει έναν καθρέφτη απέναντι σε όλους μας. Είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό για την εποχή μας και πώς αντιλαμβανόμαστε αυτούς τους ανθρώπους, την κοινότητα των Ρομά. Δυστυχώς αυτές οι κοινότητες οδηγούνται σε μια ιδιαίτερα περίκλειστη κατάσταση».

Στο «Αναζητώντας τον Κολωνό», ο θεατής λοιπόν βυθίζεται στον κόσμο της εικονικής πραγματικότητας, γίνεται και αυτός «ενσωματωμένος» συμμέτοχος σε αυτή την επανα-αφήγηση του τέλους του Οιδίποδα, του ξεριζωμού του και της πορείας του προς τη δική του τελική ελευθερία, όπως αυτή περνά στο σήμερα, μέσα από μέλη μιας κοινότητας, που είναι αποκλεισμένη από την υπόλοιπη κοινωνία.

Η έκθεση διοργανώνεται με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με φορέα υλοποίησης την Εθνική Πινακοθήκη. Η πρώτη έκδοση της ταινίας «Στον Δρόμο για τον Κολωνό» πραγματοποιήθηκε με τη συμβολή του Onassis Culture και ανήκει στη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση.

Οι ομιλητές στην συνέντευξη τύπουΑνδρέας Σιμόπουλος
Η κατάσταση και το status του ελληνικού περιπτέρου
Ο υφυπουργός Πολιτισμού αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου και σε θέματα που αφορούν το ελληνικό περίπτερο στην Βενετίας και την ανάγκη επισκευής του. Ως προς το στάτους του περιπτέρου, μετά από έρευνα που έγινε με τη συνδρομή της Ελληνικής πρεσβείας στη Ρώμη και του επίτιμου Προξένου στη Βενετία, βρέθηκε η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Βενετίας στις 10.10.1984, η οποία παραπέμπει στην παλιά άδεια που έλαβαν τρίτα κράτη, όπως και η Ελλάδα, να οικοδομήσουν τα περίπτερα. Ο τότε δήμαρχος της Βενετίας δήλωσε ότι η συμφωνία θα διαρκέσει 19 έτη (δηλαδή μέχρι το 2002) και μετά θα πρέπει να ανανεωθεί, και επίσης προσδιόρισε και το ύψος των τελών ως αναγνώριση της ιδιοκτησίας (riconscimento della proprietá), σε 44.000 λιρέτες/έτος, δηλαδή €162,60/έτος.

Από το 2002 και μετά δεν ανανεώθηκε η σύμβαση από την πλευρά της Ελλάδας, ούτε πληρώθηκαν τα τέλη της εικοσαετίας 2002-2022, δηλαδή €3252, κάτι το οποίο ξεδιαλύνεται με τη συνδρομή του ΥΠΕΞ. Στόχος του ΥΠΠΟΑ είναι να υπογραφεί εκ νέου σύμβαση με το δήμο της Βενετίας, γεγονός που θα επιτρέψει να γίνουν οι επισκευές στο κτίριο του ελληνικού περιπτέρου, ενώ ήδη έγινε διαπραγμάτευση για τη μείωση του χρέους στο μισό, δηλαδή σε €1626, τα οποία και θα αποδοθούν:

«Ο προγραμματισμός μας είναι να γίνουν τώρα, πριν τα εγκαίνια, κάποιες βασικές επισκευές, να τακτοποιήσουμε τις εκκρεμότητες μας με το δήμο της Βενετίας και να ξεκινήσουμε τη μελέτη για τις πιο σοβαρές επισκευές, έτσι ώστε όταν ολοκληρωθεί η φετινή Μπιενάλε να ξεκινήσουν οι εργασίες προκειμένου όταν το περίπτερο συμπληρώσει τα 90 έτη του να έχουν ολοκληρωθεί» επισήμανε ο κύριος Γιατρομανωλάκης.

«Αναζητώντας τον Κολωνό»Λουκία Αλαβάνου
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
Καλλιτέχνις: Λουκία Αλαβάνου

Επιμελητής: Heinz Peter Schwerfel

Βοηθός Επιμελητής: Φαίδονας Γιαλής

Ερευνητικός Σύμβουλος: Γιώργος Τζιρτζιλάκης

Συνεργάτης Επιμελητής: Γιάννης Αρβανίτης

Αρχιτεκτονική Σύλληψη: AREA – Architecture Research Athens

Αρχιτεκτονική Μελέτη και Σχεδιασμός Εγκατάστασης: Korres Engineering

Ηχητικός Σχεδιασμός: Μανώλης Μανουσάκης

Σύμβουλος Παραγωγής: Χριστίνα Πηγάκη

Εκτελεστής Παραγωγής: Δέσποινα Μουζάκη

Οργάνωση Παραγωγής: Όλγα Χατζιδάκη

Επίτροπος: Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου (εκπροσωπούμενη από τη Διευθύντρια, Καθηγήτρια Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα)

• Πηγή: gr.euronews.com