Yψηλές θερμοκρασίες σήμερα και ωσαύτως υποχρεωτική ανάπαυση.
Ας γράψω λοιπόν μερικές σκέψεις μου για τους πυκνωτές.
Πολλές φορές βλέπω από ημιμαθείς ή «επιτήδειους», να αναφέρουν την «καραμέλα» της ανάγκης αλλαγής πυκνωτών και μάλιστα μερικοί υποστηρίζουν ότι… «πρέπει να αλλαχθούν όλοι».
Δια αυτής της μεθόδου λοιπόν, της παραπλανήσεως έσπειραν ειδικά στους ερασιτέχνες μουσικόφιλους (καμία σκέψη υποτίμησης), τον φόβο ότι αν δεν αλλαχθούν (ομιλώ για πλήθος, όχι μερικούς) το τάδε ή δείνα μηχάνημά τους κινδυνεύει, δεν ακούγεται καλά και άλλα πολλά τραγελαφικά.
Παλαιότερα είχα γράψει άρθρο περί των πυκνωτών. Εδώ θα σταθούμε σε μερικά δεδομένα και μετά θα κάνουμε μικρή ανάλυση. Καθότι, ως υποστηρίζω, πάντα, κάθε ισχυρισμός πρέπει να είναι έστω και «μερικώς τεκμηριωμένος».
Οι πυκνωτές λοιπόν, που έχουν στα ηλεκτρονικά τους κυκλώματα οι συσκευές μας είναι «διακριτά εξαρτήματα» και ανήκουν στην κατηγορία των «παθητικών στοιχείων δύο τερματικών» των κυκλωμάτων, καθότι δεν επιδρούν ενισχυτικώς αλλά μεταβάλλουν παραμέτρους δια παθητικού τρόπου, επι της διαδρομής του σήματος και των ρευμάτων. Επίσης δύναται να λειτουργήσουν και ως άμεσοι αποθηκευτικοί χώροι. Για τον σκοπό αυτών κατασκευάζονται πολλά είδη και σε διαφορετικές τιμές.
Να αναφέρω ότι η σημασία τους μέσα στα κυκλώματα είναι τεράστια.
Η επίδραση ενός πυκνωτή είναι γνωστή ως «χωρητικότητα». Ενας πυκνωτής είναι ένα εξάρτημα σχεδιασμένο να προσθέτει χωρητικότητα σε ένα κύκλωμα, όμως δεν επενεργεί μόνο έτσι. Οι πυκνωτές ήταν αρχικά γνωστοί με την ονομασία «συμπυκνωτές».
Όπως προαναφέρθηκε, η κατασκευή και τα είδη ποικίλουν . Οι περισσότεροι πυκνωτές περιέχουν τουλάχιστον δύο ηλεκτρικούς αγωγούς συχνά με τη μορφή μεταλλικών πλακών ή επιφανειών που χωρίζονται καταλλήλως από ένα υπολογισμένο διηλεκτρικό (μονωτικό) μέσο.
Οπότε η κατασκευή δύναται να περιλαμβάνει ένα φύλλο, λεπτό φιλμ, συντηγμένο σφαιρίδιο μετάλλου ή ηλεκτρολύτη . Το μη αγώγιμο διηλεκτρικό δρα αυξάνοντας τη χωρητικότητα φόρτισης του πυκνωτή. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται συνήθως ως διηλεκτρικά μπορεί να είναι από γυαλί , κεραμικό , πλαστικό φίλμ , χαρτί , μαρμαρυγία, αέρα και στρώματα οξειδίου.
Σε αντίθεση με άλλα ηλεκτρονικά εξαρτήματα , όπως είπαμε, οι πυκνωτές δε δίνουν ενέργεια, εκτός αν δεν λειτουργούν ορθά.
Στην αγορά, κυκλοφορούν διάφοροι τύποι πυκνωτών. Αν και όλοι οι πυκνωτές λειτουργούν ουσιαστικά με τον ίδιο τρόπο, οι βασικές διαφορές στην κατασκευή διαφορετικών τύπων πυκνωτών προκαλούν τεράστια διαφορά στις ιδιότητές τους.
Οι βασικοί τύποι των πυκνωτών είναι οι εξής:
• Οι ηλεκτρολυτικοί (με πολικότητα και άνευ πολικότητας)
• Οι μεμβράνης
• Οι κεραμικοί
• Άλλοι εξειδικευμένοι τύποι
• Μεταβλητής χωρητικότητας
Και φυσικά για έκαστο τύπο υπάρχουν υποκατηγορίες.
Οι τιμές τους αναφέρονται σε υποδιαιρέσεις του Farad. Το Φαράντ (Farad, σύμβολο: F) είναι η μονάδα μέτρησης της «ηλεκτρικής χωρητικότητας» (capacitance) στο Διεθνές Σύστημα (International System- S.I). Και Ισούται με την χωρητικότητα ενός πυκνωτή , ο οποίος εμφανίζει μια διαφορά δυναμικού ενός βόλτ (volt) ανάμεσα στους οπλισμούς του, όταν το ηλεκτρικό φορτίο σε έναν από τους οπλισμούς του είναι 1 Κουλόμπ (coulomb) και ο απέναντι οπλισμός έχει ίσο και αντίθετο φορτίο.
Οι συνηθέστερες υποδιαιρέσεις του στις Audio συσκευές μας είναι οι κάτωθι:
• μF. Μικροφαράντ.
• pF Πικοφαράντ. 1.000 = 1μF
• nF Νανοφαράντ. 1.000.000 = 1 μF.
Κάθε τύπος πυκνωτή έχει τη δική του σειρά χαρακτηριστικών και εφαρμογών, από μικρούς λεπτούς πυκνωτές, έως μεγάλους πυκνωτές μεταλλικού τύπου που χρησιμοποιούνται σε πιο υψηλή τάση, διόρθωση ισχύος και στα κυκλώματα εξομάλυνσης.
Οι παλαιότερες μορφές πυκνωτών δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του 1740, όταν οι Ευρωπαίοι πειραματιστές ανακάλυψαν ότι το ηλεκτρικό φορτίο μπορούσε να αποθηκευτεί σε γυάλινα βάζα γεμάτα νερό που έγιναν γνωστά ως Βάζα Leyden.
Αρα λοιπόν η χρήση τους είναι ευρύτατη και πολύ μεγάλης σημασίας για τα ηλεκτρονικά μας κυκλώματα. Βασικό στοιχείο για την διατήρηση αυτών των κυκλωμάτων μέσα στις προδιαγραφές του κατασκευαστή είναι η διατήρηση των ακριβών τιμών τους και φυσικά όλων των ειδικών στοιχείων και προδιαγραφών τους.
Αρα οποιαδήποτε μεταβολή, αλλοίωση και λοιπή φθορά μεταβάλει με την σειρά της, όλη την ηλεκτρονική συμπεριφορά τους με δυσμενή αποτελέσματα (ίσως και καταστροφικά).
Εμάς, εκ του τεχνικού τομέως προερχόμενους, η πείρα μας δίδαξε ότι η διάρκεια ζωής τους (δηλαδή ο χρόνος μέσα στον οποίων λειτουργούν στα πλαίσια των τιμών του κατασκευαστή τους), ποικίλει και μάλιστα δραματικά.
Έντρομοι, στα εργαστήριά μας, είδαμε μηχανήματα λίγων ετών με μέτρια χρήση, να έχουν αλλοιωμένους εντελώς τους περισσότερους πυκνωτές τους. Ενώ άλλες συσκευές 30 + ετών να μην έχουν ουδεμία αλλοίωση σε αυτούς.
Φυσικά αυτό εξήχθη κατόπιν εκτεταμένων δοκιμών και μετρήσεων και ουχί επιπόλαια.
Υπάρχουν συγκεκριμένοι γενικοί παράγοντες που επηρεάζουν δραματικά την ζωή ενός πυκνωτή, αυτοί σε γενικές γραμμές είναι οι κάτωθι:
-1ον Τα υλικά και ο τρόπος κατασκευής τους.
– 2ον Το ηλεκτρονικό τμήμα για το οποίο προορίζονται
– 3ον Το είδος λειτουργία στο οποίο υπόκεινται
– 4ον Οι συνθήκες λειτουργίας τους
– 5ον Οι τυχούσες υπερφορτώσεις των κυκλωμάτων τους
– 6ον Οι έντονες διακυμάνσεις των τάσεων που δέχονται
– 7ον Οι συχνότητες επι των διακυμάνσεων.
– 8ον Η συχνότητα λειτουργίας ή μη της συσκευής μέσα στην
οποία βρίσκονται.
Όταν λοιπόν αγοράζει κάποιος ένα μηχάνημα κάποιας κατηγορίας τιμής και άρα ποιότητας και το τοποθετεί σε ευάερο, ανήλιο και απαλλαγμένο από σκόνη και υγρασία σημείο έχει κάνει το πρώτο βήμα προς την μακροζωία. Αν σε αυτό προστεθεί και σταθεροποίηση τάσεως και αποφυγή λειτουργίας στα όριά του, τότε τα πολλά έτη (πιθανώς δεκαετίες) απόλαυσης είναι δεδομένες.
Όταν όμως λέμε τι «ορισμένοι» εκμεταλλεύονται αμάθεια και αφέλεια, δεν εννοούμε επ ουδενί λόγω ότι ο τεχνικός δεν χρειάζεται. Τουναντίον ένας τακτικός έλεγχος μαζί με ένα καλό service είναι από τους βασικούς παράγοντες εξασφαλίσεως των ανωτέρω αναφερομένων στοιχείων. Πολλά όμως, εξαρτήματα είναι Custom (επι παραγγελία) με ειδικά χαρακτηριστικά, όχι μόνο στις τιμές τους (δηλαδή χωρητικότητες) αλλά χρόνοι και αντοχές ανυψώσεως ρεύματος σε διαφορετικές συχνότητες, θερμοκρασίες και λοιπά ειδικά χαρακτηριστικά, που δεν είναι δυνατόν να βρεθούν στο εμπόριο. Οπότε η αλλαγή ενός τέτοιου εξαρτήματος μόνο καλό δεν θα κάνει στο μηχάνημα.
Θα κάνει όμως στη τσέπη του «περίεργου τεχνίτη», που όπως είπε ορθά και ο κος Προυκάκης, …δεν δίνει πίσω και τα υποτιθέμενα χαλασμένα εξαρτήματα…
Πολλές φορές ακούμε για ιατρικά ζητήματα ότι «αν τον προλάβαιναν θα σώνονταν».
Στην δε «στατική των δομικών σκελετών των κτηρίων» αν για οποιονδήποτε λόγο μια κολώνα, που συγκρατεί μαζί με άλλες ένα κτήριο χάσει την ικανότητα απολαβής του συγκεκριμένου φορτίου της, τότε το μεταφέρει στις παράπλευρες, έτσι αυτές δουλεύουν άνω του ορίου τους, κάνουν ρωγμές και μετά το κτήριο πιθανώς καταρρέει.
Έτσι λοιπόν όταν κάποιοι πυκνωτές σε ένα κύκλωμα αρχίζουν να δυσλειτουργούν επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα εγγύτατα κυκλώματα, με καταστροφικά αποτελέσματα.
Οπότε ένας έλεγχος από έμπειρο και τίμιο τεχνικό θα προλάβαινε και πιθανώς θα έλυνε το πρόβλημα.
Ο υπογράφων ήταν πάντοτε υπέρμαχος της φιλοσοφίας «πρόληψης» και όχι «καταστολής», σε οποιονδήποτε τομέα της ζωής του.
Κλείνοντας, επαναλαμβάνω ότι οι πυκνωτές αλλάζονται πάντοτε κατόπιν ενδελεχούς ερεύνης και εμπεριστατωμένου ελέγχου και όχι στην τύχη. Οπότε προτάσεις του τύπου «τους αλλάζουμε όλους για να έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο» χρήζουν προσοχής.
Ευελπιστώ να σας βοήθησα λιγάκι.