«Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, καλή σας μέρα.
Αρχίζει η συνεδρίαση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Παρακολούθησης των Αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στη σημερινή μας συνεδρίαση έχουμε τη χαρά να είναι μαζί μας ο Γενικός Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, ο κ. Κωνσταντίνος Παπαθανασίου, ο οποίος θα μας ενημερώσει σχετικά με το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη για την αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό του Σωφρονιστικού Κώδικα.
Ασφαλώς, η Επιτροπή μας δεν έχει νομοθετική δυνατότητα. Έχει, όμως, τη δυνατότητα ενδελεχούς συζήτησης προβλημάτων που άπτονται της συμμόρφωσης της χώρας με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, καθώς και τη διατύπωση εποικοδομητικών προτάσεων που νομίζουμε ότι θα μπορούσαν να ληφθούν σοβαρά υπόψη ενόψει της συζήτησης στην αρμόδια Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, η πρώτη συνεδρίαση της οποίας θα πραγματοποιηθεί αύριο, για την επεξεργασία του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.
Κύριε Γενικέ,
η Επιτροπή μας, όπως θα ξέρετε, εργάστηκε συστηματικά το προηγούμενο διάστημα για την αντιμετώπιση των παθογενειών που οδηγούν τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σε συνεργασία με τον πρώην Πρόεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, τον κ. Ιωάννη Χαλκιά, καταλήξαμε σε μία σπάνια για τα πολιτικά χρονικά διακομματική πρόταση νόμου, που πιστεύω ότι προάγει την κοινοβουλευτική διαδικασία και την ίδια τη δημοκρατία. Γι’ αυτό, θέλω να ευχαριστήσω τους βουλευτές όλων των πτερύγων που μετέχουν στην Επιτροπή μας για την ουσιαστική συμβολή τους και το πνεύμα συνεννόησης που επέδειξαν κατά την διαμόρφωση της διακομματικής πρότασης νόμου.
Από τότε, βεβαίως, κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και η κυβέρνηση επέλεξε να ενσωματώσει πολλές από αυτές τις προτάσεις, που διατυπώθηκαν στην πρόταση νόμου, σε επιμέρους νομοσχέδια με διατάξεις, όπως έγινε το προηγούμενο διάστημα με νομοθέτημα του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
Το μείζον, όμως, θέμα, που αναδείξαμε όλο το προηγούμενο διάστημα, είναι το λεγόμενο ένδικο βοήθημα, το ένδικο μέσο, δηλαδή η δυνατότητα προσφυγής του κρατουμένου για τις συνθήκες κράτησης, που αποτελεί και τον βασικό λόγο προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και καταδίκης από αυτό. Δυστυχώς, εξαιτίας της μη θεσμοθέτησης του ένδικου μέσου η χώρα μας σερνόταν διαρκώς στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δεχόμενη πολλαπλές καταδίκες. Όπως μας ενημέρωσε και ο Έλληνας δικαστής, ο κ. Κτιστάκης, όταν είχε την καλοσύνη να έρθει στην Επιτροπή μας για να μας παρουσιάσει την κατάσταση που υπάρχει για τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, περίπου το 80% των υποθέσεων για τις οποίες η χώρα παραπέμπεται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και καταδικάζεται, αφορά την απουσία του λεγόμενου ένδικου μέσου.
Αναμφίβολα, κ. Γενικέ, η συμπερίληψη της Ελλάδας στην πρώτη δεκάδα των χωρών που προσφεύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και υφίστανται καταδίκες από αυτό αδικεί την εικόνα της χώρας, αδικεί το δικαιικό της σύστημα, τον σεβασμό που επιδεικνύει στα ανθρώπινα δικαιώματα, στις βασικές ελευθερίες του ανθρώπου, αδικεί την ευρωπαϊκή ταυτότητα και εν γένει τον πολιτισμό της. Δεν περιποιεί τιμή στην πατρίδα μας, το γεγονός ότι φιγουράρει ανάμεσα στις δέκα χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχουν προσφυγές και καταδίκες, οι περισσότερες εκ των οποίων δεν είναι καν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι οποίες αποδεδειγμένα, συστηματικά και κραυγαλέα, παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Βεβαίως, όπως μας είχε αναφέρει ο Υφυπουργός Δικαιοσύνης, ο κ. Κώτσηρας, όταν κλήθηκε στην Επιτροπή μας, στο τέλος του 2021, ο συνολικός αριθμός ανεκτέλεστων αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την Ελλάδα έχει πέσει σε ιστορικό χαμηλό. Ωστόσο, είμαστε ακόμη μακριά από μία ιδανική κατάσταση. Πιστεύω, λοιπόν, ότι κι εμείς ως Επιτροπή συμβάλλαμε ώστε, σήμερα, να συμπεριλαμβάνονται διατάξεις με τις πρόνοιες που επισημάναμε το προηγούμενο διάστημα στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και ιδιαίτερα, στα άρθρα 7 και κυρίως 8, για την προσφυγή κρατουμένων, για τις συνθήκες κράτησης και τη δίκαιη ικανοποίηση τους.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
ο βασικός στόχος μιας μεταρρυθμιστικής πολιτικής στο Σωφρονιστικό Σύστημα, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τις συνθήκες κράτησης, είναι η εξασφάλιση ενός περιβάλλοντος ανθρώπινης διαβίωσης των κρατουμένων. Σκοπός μιας ευνομούμενης πολιτείας δεν είναι η εξόντωση του κρατουμένου, του φυλακισμένου, αλλά ο σωφρονισμός του και αυτό δεν μπορεί να συμβεί, αν δεν ευοδωθούν οι ανάλογες συνθήκες στα Σωφρονιστικά Καταστήματα.
Με αυτές τις εισαγωγικές σκέψεις, θα ήθελα και πάλι να καλωσορίσω τον Γενικό Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής και να του δώσω τον λόγο για να μας κάνει τη σχετική ενημέρωση. Βεβαίως, στη συνέχεια, θα υπάρχει η δυνατότητα να ακουστούν απόψεις, θέσεις, παρατηρήσεις των μελών της Επιτροπής μας. Κύριε Γενικέ, και πάλι καλωσορίσατε. Ο λόγος σε εσάς».
Δεύτερη παρέμβαση Μάξιου Χαρακόπουλου
«Σας ευχαριστούμε κι εμείς, κ. Γενικέ, κ. Παπαθανασίου. Ευελπιστούμε, όλοι, ότι η νέα νομοθετική παρέμβαση θα αμβλύνει το πρόβλημα, που περιγράψαμε νωρίτερα με την εικόνα της χώρας να πρωταγωνιστεί σε προσφυγές και καταδίκες στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Αλλά από την τοποθέτησή σας έγινε αντιληπτό αυτό που όλοι γνωρίζουμε, ότι ένα ζήτημα είναι η θεσμοθέτηση του ένδικου βοηθήματος, το ουσιαστικότερο, όμως, είναι η θεραπεία των αιτίων που οδηγούν σε προσφυγές κρατουμένων για τις συνθήκες κράτησης.
Όπως είπατε κι εσείς, η χώρα έχει υπερπληθυσμό κρατουμένων. Στα Σωφρονιστικά Καταστήματα οι υποδομές που έχουμε δεν επαρκούν, για να καλύψουν αυτόν τον υπερπληθυσμό κρατουμένων. Διορθώστε με αν κάνω λάθος, πλέον των μισών είναι αλλοδαποί, γεγονός που έχει να κάνει με τις γεωπολιτικές καταστάσεις των τελευταίων δεκαετιών και την έλευση πολλών ανθρώπων που επιδιώκουν, να έχουν μια καλύτερη ευκαιρία ζωής στην Ελλάδα ή την Ευρώπη γενικότερα. Αλλά υπάρχει ένα σημαντικό τμήμα παραβατικής συμπεριφοράς και γι’ αυτό βλέπουμε ότι πλέον των μισών κρατουμένων στα Σωφρονιστικά Καταστήματα είναι αλλοδαποί.
Μάλιστα όπως είπατε, κι αυτό είναι επίσης ένας σημαντικός δείκτης, άνω του 20% των κρατουμένων είναι λαθροκινητές μεταναστών και αυτό έχει μια ιδιαίτερη αξία να το επισημάνουμε. Άρα, λοιπόν, το βασικό στο οποίο θα πρέπει να επενδύσουμε το επόμενο διάστημα είναι: είτε η δημιουργία νέων Σωφρονιστικών Καταστημάτων με σύγχρονες υποδομές, προκειμένου να είναι αξιοπρεπής η περίοδος σωφρονισμού των κρατουμένων -και είναι θετικό ότι η κυβέρνηση εξήγγειλε και βαίνει προς υλοποίηση η κατάργηση των φυλακών Κορυδαλλού και η μετεγκατάστασή τους σε νέο Σωφρονιστικό Κατάστημα-, είτε η αποσυμφόρηση των ήδη υπερφορτωμένων σωφρονιστικών καταστημάτων με ότι, όμως, αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Γιατί κατά καιρούς βλέπουμε πρωτοβουλίες νομοθετικές για την αποσυμφόρηση και βλέπουμε μετά να επανακάμπτουν άνθρωποι οι οποίοι αποφυλακίστηκαν, να υποτροπιάζουν και να ξαναοδηγούνται στις φυλακές.
Το μείζον, λοιπόν, κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι να δούμε πώς θεραπεύουμε τα αίτια που οδηγούν στις προσφυγές είτε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σήμερα, είτε με χρήση του ένδικου μέσου σε ελληνικά δικαστήρια με τη νομοθετική παρέμβαση την οποία συζητούμε αυτές τις ημέρες, στην Επιτροπή μας σήμερα και αύριο στην αρμόδια Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης».
