Η πρωτογενής παραγωγή δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τις αναταράξεις της τελευταίας δεκαετίας. Αντιθέτως, δοκιμάστηκε σφόδρα, θέτοντας σε επισφάλεια την συνέχιση της δραστηριότητας πολλών αγροτών και κτηνοτρόφων. Ο οικονομικός μαρασμός που προκάλεσε η κρίση του 2010 και εντεύθεν, οι απροσδόκητες επιπτώσεις της πανδημίας στη διαθεσιμότητα προϊόντων και εφοδίων, η ακρίβεια στην ενέργεια που εκτοξεύτηκε πανευρωπαϊκά λόγω του πολέμου και οι πρωτόγνωρες ζημιές ελέω κλιματικής αλλαγής, προκάλεσαν σοβαρούς κλυδωνισμούς, ενώ επέτειναν το κλίμα αβεβαιότητας στον αγροτικό κόσμο.

Ωστόσο, τα απανωτά αυτά “χτυπήματα” δημιούργησαν το υπόβαθρο για να ωριμάσουν αλλαγές που έπρεπε εδώ και χρόνια να γίνουν πράξη. Έτσι, οι εκτεταμένες ζημιές σε καλλιέργειες και υποδομές από τον “Ιανό” στα Φάρσαλα και την Καρδίτσα, προκάλεσαν την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, ώστε να διασφαλιστούν ταχύτερες διαδικασίες κρατικών ενισχύσεων και αποζημιώσεων. Κάτι αντίστοιχο συνέβη με τις εκτεταμένες ζημιές από τον καθολικό παγετό του 2021, όπου η κυβέρνηση Μητσοτάκη απέδωσε την “ξεχασμένη” επί χρόνια κρατική συνεισφορά στον ΕΛΓΑ, ώστε να υπάρξει επαρκής ρευστότητα για να αποζημιωθούν οι πληγέντες. Ομοίως, κατά την πανδημία η πολιτεία προέβη σε αιτιολογημένες “κορονοενισχύσεις” για τα προϊόντα και τους κλάδους που επλήγησαν, ενώ, στην ενεργειακή κρίση, “επιδότησε” το κόστος για την πρωτογενή παραγωγή στο ρεύμα άλλα και στα καύσιμα, επαναφέροντας το “αγροτικό πετρέλαιο”.

Προφανώς και τα μέτρα αυτά δεν αρκούν. Βεβαίως, η κυβέρνηση έχει αποδείξει ότι όσο τα δημοσιονομικά το επιτρέπουν λαμβάνει νέα μέτρα στήριξης. Πρωτίστως, όμως, θα πρέπει να εστιάσουμε στις δομικές αλλαγές που απαιτούνται στον αγροτικό τομέα, οι οποίες παρεμπιπτόντως έχουν ωριμάσει και στις τάξεις των αγροτών.

Η σύγχρονη γεωργία βασίζεται στην ανταγωνιστικότητα, στην επιχειρηματικότητα, στην αρτιότερη εκμετάλλευση και διαχείριση των πόρων και του περιβάλλοντος. Και επειδή αποκτά όλο και ισχυρότερη σύνδεση με τις αγορές κατευθύνεται προς την παραγωγή προϊόντων με συγκεκριμένη ταυτότητα, γεγονός που απαιτεί νέες μεθόδους καλλιέργειας, διαχείρισης, τυποποίησης και εμπορίας. Εδώ, η συμβολή της πολιτείας επιβάλεται να είναι καθοριστική, καθώς θα πρέπει να διασφαλίσει ένα ευνοϊκό πλαίσιο για την ομαλότερη μετάβαση από την γεωργία που συντηρείται από τις επιδοτήσεις στην γεωργία που ανεβαίνει σκαλοπάτια στην κλίμακα της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης αγοράς.

Οι αλλαγές που απαιτούνται δεν είναι ρηξικέλευθες, ούτε καινοτομίες που θα εντυπωσιάσουν. Είναι απλές λύσεις που εύλογα προκύπτουν από όσα έγιναν τα τελευταία χρόνια. Το δύσκολο είναι η εφαρμογή τους. Θα πρέπει να υιοθετηθούν από το σύνολο των αγροτών και να στηριχθούν επαρκώς από την πολιτεία.

1. Αναδιάρθρωση καλλιεργειών

Φέτος, ειδικά στα φρούτα, υπήρξαν προβλήματα με την διάθεση και τις χαμηλές τιμές, παρότι η παραγωγή από πλευράς ποιότητας και ποσότητας ήταν καλή. Πλέον, οι ίδιοι οι αγρότες ζητούν να εφαρμοστούν προγράμματα αναδιάρθρωσης ώστε, δεδομένων των αυξήσεων στο κόστος παραγωγής, να μπορέσουν να μετριάσουν το κόστος αντικατάστασης ποικιλιών ή ειδών στις πολυετείς δενδρώδεις καλλιέργειες. Η εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα αποδοτική σε φρούτα που προορίζονται για τη βιομηχανία π.χ. βιομηχανικό ροδάκινο, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα συνωστισμού σε κάποιες ποικιλλίες ή σε περιοχές που ταλαιπωρούνται συχνά από παγετούς σε ευαίσθητα είδη, όπως τα αμύγδαλα σε πεδινές παγετόπληκτες περιοχές. Ταυτόχρονα, μπορεί να προωθηθεί η μηχανική συλλογή και η ανάπτυξη της συμβολαιακής γεωργίας.

2. Ενδυνάμωση συνεργατικών σχημάτων

Στη χώρα μας, η μέση καλλιεργούμενη έκταση ανά αγρότη υπολείπεται σημαντικά σε σχέση με χώρες που παράγουν ομοειδή προϊόντα στην παγκοσμιοποιημένη πλέον αγορά. Συνεπώς, η μόνη βιώσιμη λύση είναι η συνένωση και συνδιαχείριση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων υπό ένα συνεργατικό σχήμα, το οποίο θα μοιράζεται πόρους και έξοδα με οικονομίες κλίμακος, θα μπορεί να υπόκειται ευκολότερα σε επιστημονική παρακολούθηση για να δημιουργήσει ποιότητα και καινοτομία, να συμμετέχει σε επιδοτούμενα προγράμματα, να συγκεντρώνει όγκο παραγωγής και εν τέλει να ανταγωνίζεται με ευνοϊκότερους όρους αγορές που θα δίνουν υπεραξία στο προϊόν και περισσότερα έσοδα στα μέλη.

3. Αλλαγές στην αγροτική ασφάλιση

Είναι πλέον ώριμες οι συνθήκες, λόγω των ζημιών που προκαλεί η κλιματική αλλαγή και δεν καλύπτονται από το κανονιστικό πλαίσιο του ΕΛΓΑ, για την επίσπευση των αλλαγών στην ασφάλιση της αγροτικής παραγωγής. Ήδη, κάποιοι αγρότες καταφεύγουν σε συμπληρωματική ασφάλιση σε ιδιωτικούς φορείς, πλέον της ασφάλισης στον ΕΛΓΑ, επιδιώκοντας την πληρέστερη κάλυψη της παραγωγής τους από έκτακτες ζημιές. Ο ΕΛΓΑ είναι σύμμαχος του αγρότη, αλλά σε κάθε περίπτωση, ο Κανονισμός ασφάλισης θα πρέπει να προβλέπει τη δυνατότητα για επιπλέον καλύψεις, με το αντίστοιχο ασφάλιστρο. Η ευελιξία στην ασφάλιση του ΕΛΓΑ περνάει και από τα χέρια των αγροτών.

4. Ανανέωση του αγροτικού πληθυσμού

Ως χώρα γερνάμε, η επαρχία φθίνει και οι πόλεις διογκώνονται. Τα προγράμματα νέων αγροτών είναι ένα μέσο για να ανασχεθεί, εν μέρει, η δημογραφική απίσχναση της περιφέρειας. Ωστόσο, δεν πρέπει να επαναληφθούν τα λάθη της προτελευταίας προκήρυξης, όπου κάποιος γινόταν νέος αγρότης με δεσμεύσεις μόνο για 4 χρόνια. Το πρόσφατο πρόγραμμα, με οκταετείς δεσμεύσεις και γενναιότερη χρηματοδότηση θα κατευθύνει ασφαλέστερα νέο κόσμο στην ενασχόληση με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, γεγονός με θετικές επιδράσεις τόσο στην δημογραφική αναζωογόνηση όσο και στην συνολικότερη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της περιφέρειας.

5. Ταυτότητα, ποιότητα, εξωστρέφεια

Δεν υπάρχει πραγματικό αντίκρισμα αν παράγουμε προϊόντα και δεν μπορούμε να τα πουλήσουμε. Άλλα ούτε και να παράγουμε στο σύγχρονο κόσμο προϊόντα χωρίς ταυτότητα και ποιότητα. Είμαστε μια μικρή χώρα και οφείλουμε να εστιάσουμε στα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, όπως οι ευνοϊκότερες κλιματικές συνθήκες για ποιοτικά προϊόντα και η ισχυρή ταυτότητα εμβληματικών προϊόντων μας, όπως η φέτα και οι οίνοι ΠΟΠ. Απαιτείται να διατηρήσουμε την εθνική μας στρατηγική, την ισχυρή παρουσία στα ευρωπαϊκά όργανα, προκειμένου να διασφαλίζεται η προστασία της ονομασίας των προϊόντων μας σε διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, άλλα και η άμεση ενεργοποίηση σε φαινόμενα νοθείας ή καταστρατήγησης των εμπορικών μας σημάτων. Παράλληλα όμως, θεμελιώδους σημασίας είναι και η απαρέγκλιτη τήρηση αυστηρών προδιαγραφών για την προστασία της ποιότητας εγχώρια, καθώς και η πάταξη των περιπτώσεων νόθευσης και λαθρεμπορίας.

Οι απανωτές εξωγενείς κρίσεις τα τελευταία χρόνια εύλογα προβληματίζουν τους πολίτες. Ωστόσο, μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στις δυσκολίες χωρίς να περιμένουμε τον από μηχανής Θεό. Η πορεία της χώρας την τελευταία τριετία αποδεικνύει του λόγου το αληθές.

Ο Μάξιμος Χαρακόπουλος είναι βουλευτής Λαρίσης της Νέας Δημοκρατίας, πρώην αναπληρωτής υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης.