Επιχείρηση… απεξάρτησης και εξορθολογισμού της κρατικής επιδοματικής πολιτικής αναμένεται να σχεδιαστεί μετά τις εκλογές, ανάλογα φυσικά και με το αποτέλεσμα της κάλπης. Η 4ετία 2020-2023 θα κλείσει με το μεγαλύτερο πακέτο στήριξης στην ιστορία του τόπου, καθώς ο απολογισμός των μέτρων που ελήφθησαν για να αντιμετωπιστεί αρχικά η πανδημία και στη συνέχεια η ενεργειακή και πληθωριστική κρίση, βγάζει ένα νούμερο άνω των 55 δισ. ευρώ.

Όπως αναφέρει ρεπορτάζ της Καθημερινής, το μεγάλο «στοίχημα» για την επόμενη κυβερνητική θητεία θα είναι οι σαφώς λιγότεροι διαθέσιμοι πόροι –περί τα 7 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση είναι ο «σταθερός» προϋπολογισμός της κοινωνικής πολιτικής– να φθάσουν σε αυτούς που έχουν πραγματική ανάγκη και να αξιοποιηθούν χωρίς να τροφοδοτούν τη «μαύρη οικονομία».

Ηδη σχεδιάζεται η πίστωση σημαντικού αριθμού κοινωνικών επιδομάτων σε κάρτες, ώστε να περιοριστούν οι πιστώσεις σε τραπεζικούς λογαριασμούς, ενώ πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης θα αξιοποιηθούν για τη δημιουργία εκτεταμένης βάσης δεδομένων η οποία θα δίνει στους ασκούντες οικονομική πολιτική μια πληροφορία η οποία σήμερα δεν υπάρχει: τη συγκέντρωση των κοινωνικών επιδομάτων ανά νοικοκυριό, δηλαδή τη «χαρτογράφηση» της κοινωνίας ώστε να φανεί πόσα χρήματα καταλήγουν τελικώς σε ετήσια βάση στην κάθε οικογένεια μέσα από τα πάσης φύσεως επιδόματα.

Τα περιθώρια στενεύουν

Από το 2024 η Ελλάδα θα υποχρεωθεί μέσα από το επικαιροποιημένο Σύμφωνο Σταθερότητας να εμφανίζει μεγαλύτερα πρωτογενή πλεονάσματα. Τα ποσοστά δεν έχουν ακόμη «κλειδώσει», ωστόσο το καλύτερο δυνατό σενάριο προβλέπει ότι η διαφορά των δημοσίων εσόδων από τα αντίστοιχα έξοδα θα πρέπει τουλάχιστον να καλύπτει τους τόκους εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους. Αυτό σημαίνει πρωτογενή πλεονάσματα τουλάχιστον 2%-2,3% του ΑΕΠ, δεδομένου ότι οι τόκοι κινούνται ανάμεσα στα 4,5-5 δισ. ευρώ.

Αυτό είναι το πρώτο πρόβλημα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί: οι περιορισμένοι πόροι για πρόσθετα έκτακτα επιδόματα. Διότι ενώ ο προϋπολογισμός του 2024 θα πρέπει να συνταχθεί με στόχο μεγαλύτερα πλεονάσματα, την ίδια στιγμή θα πρέπει να «σηκώσει» και τα μόνιμα μέτρα που έχουν ψηφιστεί την τελευταία 3ετία με συνολικό ετήσιο κόστος περίπου 7,5 δισ. ευρώ (μειώσεις φόρου για φυσικά και νομικά πρόσωπα, κατάργηση εισφοράς αλληλεγγύης, μειώσεις ασφαλιστικών εισφορών κ.λπ.).

Το δεύτερο πρόβλημα έχει να κάνει με το ότι η κρατική αρωγή έγινε… συνήθεια αυτή την 4ετία. Εκτακτες επιδοτήσεις για τα καύσιμα, για το φαγητό, για το ενοίκιο, για τον μισθό του υπαλλήλου, για τον λογαριασμό του ρεύματος, για το πετρέλαιο θέρμανσης και το φυσικό αέριο. Για κάθε πρόβλημα που ανέκυπτε κατά τη διάρκεια των διαδοχικών κρίσεων, σχεδιαζόταν και ένα επίδομα, με αποτέλεσμα να φθάσει ο λογαριασμός της 3ετίας στα 55 δισ. ευρώ που προαναφέρθηκαν. Το επόμενο χρονικό διάστημα οι πολίτες μάλλον θα αναγκαστούν να τα βγάλουν πέρα χωρίς αυτές τις ενισχύσεις, ειδικά αν δεν συντρέξει κάποιος έκτακτος λόγος (π.χ. μια νέα κρίση που δεν έχει προβλεφθεί).

Να πιάνουν τόπο

Το τρίτο πρόβλημα έχει να κάνει με τη στόχευση της επιδοματικής – κοινωνικής πολιτικής. Για το 2023, τα πάσης φύσεως επιδόματα και ενισχύσεις που διατίθενται μέσω του κρατικού προϋπολογισμού (σ.σ. χωρίς τα έκτακτα μέτρα, όπως τα market pass, οι ενισχύσεις στους συνταξιούχους κ.λπ.) θα ανέλθουν στα 6,67 δισ. ευρώ από 7,6 δισ. ευρώ το 2022 (σ.σ. φυσικά στην πραγματικότητα τα ποσά θα ξεπεράσουν τα 8 δισ. ευρώ, καθώς μόνο ένα δισ. ευρώ είναι τα 200-300 ευρώ των συνταξιούχων και το market pass).

Αυτό που σήμερα η πολιτεία δεν είναι σε θέση να γνωρίζει με ακρίβεια, είναι το πόσοι πολίτες λαμβάνουν περισσότερα από ένα επιδόματα. Η νομοθεσία δεν το αποκλείει. Η οικογένεια θα λάβει και το επίδομα τέκνων και το αναπηρικό και το επίδομα ανεργίας και το στεγαστικό, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις.

Βασική προϋπόθεση το εισοδηματικό κριτήριο το οποίο όμως δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί αξιόπιστο λόγω εκτεταμένης φοροδιαφυγής (ενδεικτικό το ότι το 40% των φορολογουμένων δηλώνει εισόδημα έως 5.000 ευρώ). Η «χαρτογράφηση» των επιδομάτων θα βοηθήσει και στο να αποτυπωθεί καλύτερα το πραγματικό εισόδημα του κάθε πολίτη. Επειδή τα επιδόματα είναι αφορολόγητα, δεν εμφανίζονται και στις φορολογικές δηλώσεις με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολη η κατανομή των συνολικών ποσών ανά ΑΦΜ.

Πληρωμές σε κάρτες

Η πίστωση των επιδομάτων σε κάρτες (στα πρότυπα του market pass, του fuel pass και του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος) αποσκοπεί στο να μη χρησιμοποιούνται κρατικά κονδύλια πολλών δισ. ευρώ σε ετήσια βάση για τη χρηματοδότηση «μαύρων συναλλαγών» που δεν αποφέρουν το παραμικρό έσοδο στο κράτος.

Δηλαδή, η πίστωση στον τραπεζικό λογαριασμό του δικαιούχου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πληρωμή «μαύρων» και αδήλωτων συναλλαγών. Η καταβολή μέσω κάρτας εξασφαλίζει ότι η εξαργύρωση θα γίνει σε οργανωμένες επιχειρήσεις, θα αφήσει «ηλεκτρονικό στίγμα» και τουλάχιστον θα καταβληθεί ο ΦΠΑ που αναλογεί.