Του Γρηγόρη Παπαχαραλάμπους
Η Χάρτα της Λειψίας είναι το κατευθυντήριο έγγραφο για την αστική ανάπτυξη που στοχεύει στο «κοινό καλό» των Δημοτών όλης της ΕΕ. Η Χάρτα διατυπώνει συγκεκριμένες δράσεις και οριοθετεί τις βασικές αρχές μιας αποτελεσματικής αστικής πολιτικής.
Ποιες όμως είναι οι βασικές αρχές μιας αποτελεσματικής αστικής πολιτικής; Πού υπάρχει επείγουσα ανάγκη για δράση; Πώς μπορεί να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα στην κρίση και η ισχύς της καινοτομίας στις πόλεις της Ευρώπης προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες και μελλοντικές κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές προκλήσεις; Τι υποστήριξη χρειάζονται οι Δήμοι και οι άνθρωποι που ζουν και εργάζονται σε αυτούς για να μπορέσουν να αναπτύξουν τη δημιουργική και μεταβαλλόμενη δύναμή τους – σε μεγάλες και μικρές πόλεις, σε γειτονιές ή σε μια ολόκληρη αστική περιοχή;
Η νέα Χάρτα της Λειψίας που εγκρίθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020 κατά τη διάρκεια της άτυπης υπουργικής συνόδου στη Λειψία από τους 27 αρμόδιους υπουργούς των κρατών μελών της ΕΕ, περιέχει δύο βασικά μηνύματα:
· Οι προσεγγίσεις για μια ολοκληρωμένη πολιτική αστικής ανάπτυξης πρέπει να ενισχυθούν σε ολόκληρη την Ευρώπη.
· Οι μειονεκτούσες αστικές περιοχές επιτελούν επίσης σημαντικές λειτουργίες στο πλαίσιο της πόλης ως σύνολο. Έτσι, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη πολιτική προσοχή σε αυτές.
Παράλληλα διατυπώνει σαφώς την αιτιολόγηση και την κατευθυντήρια αρχή της αστικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με τη Χάρτα η αστική ανάπτυξη θα πρέπει να στοχεύει στην ενίσχυση του κοινού καλού, και νοείται ως κοινή προσπάθεια όλων των φορέων. Μόνο μια πολιτική αστικής ανάπτυξης που ακολουθεί αυτούς τους στόχους επιτρέπει τον βιώσιμο μετασχηματισμό των πόλεων και των δήμων.
Στο πλαίσιο αυτό η νέα Χάρτα της Λειψίας διατυπώνει τρεις διαστάσεις δράσης για την πολιτική αστικής ανάπτυξης που αφορούν στην Δίκαιη Πόλη, στην πράσινη πόλη και στην παραγωγική πόλη. Ο σχεδιασμός του ψηφιακού μετασχηματισμού καθώς και η πολιτική γης προσδιορίζονται επίσης ως συγκεκριμένοι τομείς δραστηριότητας.
Οι κατευθυντήριες γραμμές της νέας Χάρτας της Λειψίας καθορίζουν
-πέντε αρχές χρηστής αστικής διακυβέρνησης: τον προσανατολισμό προς το κοινό καλό, την ολοκληρωμένη προσέγγιση, την συμμετοχή και συμπαραγωγή, την πολυεπίπεδη συνεργασία και την προσέγγιση βάσει τοποθεσίας, καθώς και τρία χωρικά επίπεδα δράσης αστικής πολιτικής: την γειτονιά, την πόλη στο σύνολό της και την ευρύτερη περιοχή της πόλης.
Η Χάρτα ενισχύει την ανθεκτικότητα στην κρίση και τις ικανότητες δράσης των δήμων προκειμένου να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις επερχόμενες κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές προκλήσεις. Υπογραμμίζει ότι η ψηφιοποίηση επηρεάζει καθοριστικά και μπορεί να ενισχύσει τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη ως μια ολοκληρωμένη διατομεακή διάσταση.
Εξάλλου η τρέχουσα περίοδος χρηματοδότησης της ΕΕ 2021-2027 χαρακτηρίζεται από μακροχρόνια προγράμματα και πρωτοβουλίες, αλλά και από νέες δομές για την ευρωπαϊκή αστική πολιτική. Τα διακρατικά δίκτυα του URBACT IV, οι συμπράξεις του αστικού θεματολογίου, τα πιλοτικά έργα των αστικών καινοτόμων δράσεων θα συνεχιστούν σε νέο πλαίσιο, ενώ το Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους (ΕΦΕ) βασίζεται σε μια πανευρωπαϊκή εκστρατεία και παράλληλη δικτύωση στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας. Η Ευρωπαϊκή Αστική Πρωτοβουλία (EUI) επίσης συγκεντρώνει ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών, προγραμμάτων και μέσων για τη στήριξη των πόλεων. Ο διακηρυγμένος στόχος είναι η ενίσχυση ολοκληρωμένων και συμμετοχικών προσεγγίσεων για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και η Χάρτα της Λειψίας – η μετασχηματιστική δύναμη των πόλεων για το κοινό καλό» του 2020 χρησιμεύει ως βάση για αυτό. Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι αυτή αποτελεί σήμερα ένα «μανιφέστο οδηγιών και κατευθύνσεων», υπάρχει η προοπτική το κανονιστικό της πλαίσιο να αποτελέσει μελλοντικά προϋπόθεση για την χρηματοδότηση των Δήμων.
Για την Λάρισα η επίδραση της είναι ιδιαίτερα σημαντική, μια που, πέραν των άλλων, όλες οι πολιτικές και οι παρεμβάσεις του D-HUB του Διαζώματος , με το οποίο η Δημοτική Αρχή βρίσκεται ήδη σε στενή και αποκλειστική συνεργασία όσον αφορά το πρόγραμμα βιώσιμης ανάπτυξης, έχουν σαν φιλοσοφική αλλά και επιστημονική βάση τη Χάρτα.
Η πόλη μας έχει ήδη επιλεγεί για τη συμμετοχή της στη Β φάση του προγράμματος «ΠΟΛΙΣ» και οι παρεμβάσεις έχουν ήδη δρομολογηθεί. Σύμφωνα με το ΔΙΑΖΩΜΑ «για την υλοποίηση του προγράμματος θα αναπτυχθεί μια συμμαχία μέσα από διαρκείς διαβουλεύσεις όλων των δυνάμεων της χώρας και όλων των χρηματοδοτικών προγραμμάτων (Ε.Σ.Π.Α. 2021-2027, Ταμείο Ανάκαμψης – Recovery, Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, Πρόγραμμα «ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ», Πράσινο Ταμείο, Ιδιωτικοί Πόροι, New European Bauhaus, 100 Neutral Cities, Χορηγίες, Δωρεές κλπ.»
Παρόλα αυτά στην πράξη για την Λάρισα το masterplan του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που προέβλεπε ολοκλήρωση των παρεμβάσεων το 2020 δεν έχει επικαιροποιηθεί, η δημιουργία DMO ανεπίσημα ανακοινώθηκε χωρίς όμως χρονοδιάγραμμα, στο οργανόγραμμα του Δήμου δεν υπάρχει υπηρεσία να παρακολουθεί τα –πραγματικά ιδιαίτερων γνωστικών απαιτήσεων- θέματα των Ευρωπαϊκών πολιτικών (και δεν εννοούμε των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων), η πολλά υποσχόμενη Αναπτυξιακή Εταιρεία του Δήμου παραμένει χωρίς την αρμόζουσα για στοχευμένη δράση στελέχωση και φυσικά η επιδιωκόμενη σ’ όλη την Ευρωπαική Ενωση «αστική αρμονία» αποτελεί ακόμη όραμα.
Ευχή η νέα Δημοτική αρχή να δραστηριοποιηθεί αποτελεσματικά στα θέματα αυτά, που θα καθορίσουν το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας της για τα επόμενα χρόνια και να αποφασίσει, σε συνεργασία με όλους τους φορείς της πόλης μας την εξαιρετικά χρήσιμη –κατά την άποψη μου- λειτουργία γραφείου της Λάρισας στις Βρυξέλλες.
