To 2024 προδιαγράφεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον για τους παρακολουθούντες τις εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η εφαρμογή του νέου Συμφώνου σταθερότητας & δημοσιονομικής πειθαρχίας με την παράλληλη άρση της ρήτρας διαφυγής, η εντονότερη και στοχευμένη ενεργοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης, οι αλλαγές στη σύνθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και φυσικά οι Ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024, δημιουργούν ένα πολυσύνθετο τοπίο που παίρνει άλλη διάσταση λόγω και των εξελίξεων στην Ουκρανία και την Μέση Ανατολή.
Σ’ ένα παράλληλο σύμπαν (?) τρέχουν όμως -συνήθως με φρενήρεις ρυθμούς- και οι εξελίξεις στην επιχειρηματικότητα, στις επενδύσεις και στις αγορές και έτσι η ΕΕ είναι υποχρεωμένη να διαμορφώνει, να προετοιμάζεται και να προσαρμόζεται συνεχώς. Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι το πως πρέπει να αντιδράσει στα ψηφιακά νομίσματα όπως το Bitcoin, που καταγράφουν δυναμική παρουσία, με τις αρμόδιες Ευρωπαϊκές υπηρεσίες να προτείνουν την εισαγωγή του «Ψηφιακού Ευρώ».
Είναι σαφές ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις διαμορφώνουν μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα: Εκτός από τα κρατικά νομίσματα, υπάρχουν πλέον πολλά ψηφιακά νομίσματα. Αυτά δημιουργούνται και διαχειρίζονται τοπικά σε ένα δίκτυο υπολογιστών, οι συναλλαγές πληρωμών λειτουργούν χωρίς τράπεζες και έτσι μια κεντρική τράπεζα δεν είναι απολύτως απαραίτητη. Το κρίσιμο ερώτημα είναι το πώς αντιμετωπίζει η ΕΚΤ αυτόν τον νέο ανταγωνισμό. Θα μπορούσε να θέσει σε κυκλοφορία το δικό της ψηφιακό νόμισμα και έτσι να επεκτείνει το φάσμα του «νόμιμου χρήματος» ? Στην περίπτωση αυτή οι πολίτες θα μπορούσαν να ανταλλάσσουν αυτό το ψηφιακό ευρώ απευθείας μεταξύ τους, χωρίς το ενδιάμεσο στάδιο μιάς ιδιωτικής τράπεζας, αλλά με την εξασφάλιση της κεντρικής τράπεζας. Με αυτόν τον τρόπο, τα πλεονεκτήματα των ψηφιακών νομισμάτων – ταχύτητα και χαμηλό κόστος – θα μπορούσαν να συνδυαστούν με τη σταθερότητα ενός εθνικού νομίσματος.
Σύμφωνα με το φιλόδοξο αυτό σχέδιο που ξεκίνησε το 2021, το ψηφιακό ευρώ θα έχει παρόμοια λειτουργία με τα τραπεζογραμμάτια ή τα κέρματα στις συναλλαγές πληρωμών. Ως άμεσο συμπλήρωμα των μετρητών, τα οποία είναι έτσι και αλλιώς, άχρηστα για τις ηλεκτρονικές πληρωμές, τα ηλεκτρονικά τραπεζογραμμάτια θα μπορούσαν να αναλάβουν τη λειτουργία ενός ασφαλούς μέσου πληρωμής που προστατεύει τα προσωπικά δεδομένα, είναι εύκολο στη χρήση και μάλιστα χωρίς χρέωση. Ακριβώς όπως οι συναλλαγές τρεχούμενου λογαριασμού και τα μετρητά υπάρχουν επί του παρόντος παράλληλα, τα ψηφιακά ευρώ και τα μετρητά θα μπορούσαν να συνυπάρχουν. Όσον αφορά τους κανόνες προστασίας δεδομένων στις συναλλαγές, επί του παρόντος, σχεδόν όλες οι ηλεκτρονικές μεταφορές πραγματοποιούνται μέσω πιστωτικών ιδρυμάτων του ιδιωτικού τομέα, γεγονός που αναπόφευκτα δημιουργεί «ίχνη» που επιτρέπουν μια ακριβή εικόνα της αγοραστικής συμπεριφοράς κάθε πελάτη και φυσικά όταν τέτοια ευαίσθητα δεδομένα βρίσκονται σε ιδιωτικά χέρια, ο κίνδυνος κατάχρησης είναι υψηλός. Έτσι ένα ψηφιακό ευρώ όχι μόνο θα καλύψει την ανάγκη του πληθυσμού για ασφάλεια και ιδιωτικότητα, αλλά θα μπορούσε επίσης να βελτιώσει τις συνθήκες για μεγαλύτερο ανταγωνισμό.
Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα και σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση της ΕΚΤ μετά από διετή έρευνα, το Διοικητικό Συμβούλιο της αποφάσισε να ξεκινήσει την 1η Νοεμβρίου 2023 η προπαρασκευαστική φάση η οποία χωρίζεται σε δύο μέρη: η πρώτη φάση αρχίζει την 1η Νοεμβρίου 2023 με διάρκεια δύο χρόνια. Με βάση τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης και τις εξελίξεις στη νομοθετική διαδικασία, το Διοικητικό Συμβούλιο θα αποφασίσει στη συνέχεια εάν θα ξεκινήσει τη δεύτερη φάση καθορίζοντας επίσης το πεδίο εφαρμογής και τη διάρκειά της. Κατά το προπαρασκευαστικό αυτό στάδιο σύμφωνα με την ΕΚΤ θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν εκτενείς αναλύσεις, δοκιμές και διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, ώστε να διασφαλιστεί ότι το ψηφιακό ευρώ πληροί τα υψηλότερα πρότυπα όσον αφορά την ποιότητα, την ασφάλεια και τη χρηστικότητα. Η ΕΚΤ τονίζει επίσης ότι παρά το γεγονός ότι η έναρξη της προπαρασκευαστικής φάσης σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα, αυτή δεν προδικάζει με κανέναν τρόπο την απόφαση σχετικά με την έκδοση ψηφιακού ευρώ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι σχετικές αποφάσεις φαίνεται ότι θα ληφθούν στη Χώρα μας στη συνεδρίαση του ΔΣ της ΕΚΤ στην Αθήνα στις 25 & 26 Οκτωβρίου.
Γρηγόρης Παπαχαραλάμπους
