Διαχρονικά, τα πανεπιστήμια ήταν συχνά κάτι περισσότερο από απλά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Αποτελούν χώρους ελευθερίας και γνώσης, παρέχοντας τα θεμέλια για τις κοινωνίες που στοχεύουν στην ανάπτυξη και τη βελτίωση – και αυτή η συζήτηση έχει γίνει πρόσφατα πιο έντονη από ποτέ. «Η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ένας πυλώνας της δημοκρατίας και όταν υπονομεύεται, απειλείται η ίδια η δημοκρατία», δήλωσε η Irene Mulvey, πρώην Πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης Καθηγητών Πανεπιστημίου και Ομότιμη Καθηγήτρια Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Fairfield, κατά τη διάρκεια της ζωηρής συζήτησης στο πλαίσιο των Διαλόγων του ΙΣΝ, στην οποία συμμετείχαν ακαδημαϊκοί και φοιτητές, οι οποίοι τόνισαν τον διττό ρόλο που διαδραματίζουν τα πανεπιστήμια, τόσο ως φορείς δημιουργίας γνώσης όσο και ως θεματοφύλακες της κοινωνίας των πολιτών. Η συζήτηση των Διαλόγων του ΙΣΝ, η οποία πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά στις 12 Νοεμβρίου, διερεύνησε τον μεταβαλλόμενο ρόλο των πανεπιστημίων στην προάσπιση των δημοκρατικών αξιών, καλύπτοντας μια σειρά θεμάτων από την ακαδημαϊκή ελευθερία έως την κοινωνική ευθύνη.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, μια έρευνα σε 1.000 φοιτητές αμερικανικών πανεπιστημίων, που διεξήχθη από την εταιρεία ερευνών YouGov για λογαριασμό των Διαλόγων του ΙΣΝ, αποκάλυψε τις απόψεις τους σχετικά με τον ρόλο των πανεπιστημίων στη δημοκρατία σήμερα και προσέφερε πληροφορίες για το πώς τον οραματίζονται για το μέλλον. Σύμφωνα με αυτή, το 90% των φοιτητών πιστεύει ότι τα πανεπιστήμια «θα πρέπει να κάνουν περισσότερα όσον αφορά την υποστήριξη της ελεύθερης έκφρασης». Η διαπίστωση αυτή, μεταξύ άλλων, βοήθησε να πυροδοτηθεί ένας παραγωγικός διάλογος μεταξύ των ακαδημαϊκών και των φοιτητών που συμμετείχαν στη συζήτηση. Η πλήρης ανάλυση των ευρημάτων θα δημοσιευθεί σύντομα στο snfdialogues.org.
«Από την απαρχή τους, τα πανεπιστήμια έχουν αποτελέσει την καρδιά της ακαδημαϊκής γνώσης και της έρευνας, καθώς και την κινητήρια δύναμη που βοηθά τις κοινωνίες να εξελιχθούν. Παράλληλα, έχουν αποτελέσει συχνά πεδίο μάχης για τη δημοκρατία και την ελευθερία του λόγου», δήλωσε η Εκτελεστική Διευθύντρια των Διαλόγων του ΙΣΝ, Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου, προσθέτοντας ότι «τα πανεπιστήμια μπορούν να είναι ταυτόχρονα προϊόντα, αλλά και θεματοφύλακες της δημοκρατίας» και προτρέποντάς μας να δούμε τα πανεπιστήμια ως κόμβους κριτικής έρευνας και κέντρα κοινωνικής ευθύνης.
Οι συμμετέχοντες φοιτητές εξέφρασαν ότι αισθάνονται τόσο την αξία όσο και την ευαλωτότητα της φωνής τους στην πανεπιστημιούπολη. Όπως δήλωσε η τελειόφοιτη του Πανεπιστήμιου της Πενσυλβάνια, Faith Applegate, η πρόσφατη πολιτική αναταραχή προκάλεσε αβεβαιότητα και ανησυχία στους φοιτητές. «Υπήρξε μεγάλος φόβος για αντίποινα και οι φοιτητές ανησυχούσαν ότι θα γίνουν θύματα doxing (κακόβουλης δημοσίευσης προσωπικών πληροφοριών στο διαδίκτυο) ή ότι θα αντιμετώπιζαν αντιδράσεις επειδή εξέφραζαν τις απόψεις τους», εξήγησε. «Ήταν μια πραγματικά απογοητευτική περίοδος», πρόσθεσε η φοιτήτρια του Πανεπιστημίου του Delaware, April Anthony. Παρόμοια, η μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Πανεπιστημίου Columbia, Anna Oakes, μίλησε για την «εύθραυστη εμπιστοσύνη» που βιώνουν οι φοιτητές απέναντι στις διοικήσεις των πανεπιστημίων, παρατηρώντας πώς μπορεί ορισμένες φορές να αναπτυχθεί μια «φούσκα» απομόνωσης στις πανεπιστημιουπόλεις, κάνοντας τους φοιτητές να αισθάνονται αποκλεισμένοι από τα ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα στα οποία επιδιώκουν να εμπλακούν. Ο φοιτητής του Πανεπιστημίου της Νεμπράσκα-Λίνκολν, Luke McDermott,, υποστήριξε ότι τα πανεπιστήμια, τα οποία μετατρέπονται ολοένα και περισσότερο σε εταιρείες, αντιμετωπίζουν τη διαταραχή όχι ως πολύτιμη μαθησιακή εμπειρία αλλά ως διακοπή του «προϊόντος» που αγοράζουν οι φοιτητές.
Η συζήτηση εξέτασε επίσης τη σημασία της ακαδημαϊκής αυτοδιοίκησης. Ο Πρόεδρος του Heterodox Academy, John Tomasi, προειδοποίησε ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο εάν τα πανεπιστήμια δεν αναλάβουν την κυριότητα των ζητημάτων που τα αφορούν. Σκεπτόμενος τις προκλήσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ανέφερε: «Η ακαδημαϊκή αυτοδιοίκηση είναι ο καταλληλότερος προστάτης της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Αλλά αν δεν φροντίσουμε εμείς οι ίδιοι τα πανεπιστήμια, θα έρθουν κάποιοι τρίτοι και θα κάνουν τη δουλειά για εμάς». Ο John Tomasi οραματίζεται ένα μέλλον όπου τα πανεπιστήμια θα μπορούσαν να μάθουν να «αυτοθεραπεύονται» μέσα από την ειλικρίνεια ως προς τις δικές τους αποτυχίες. Όπως το βλέπει ο ίδιος, είναι ειρωνικό το γεγονός ότι, ενώ τα πανεπιστήμια εργάζονται για να γίνουν πιο συμπεριληπτικά, οι άνθρωποι φαίνονται ολοένα και πιο απρόθυμοι να μιλήσουν ανοιχτά μεταξύ τους μέσα στην πανεπιστημιούπολη.
Η Hahrie Han, Διευθύντρια του SNF Agora Institute στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, ολοκλήρωσε τον κύκλο της συζήτησης με μία πρόκληση να επανεξετάσουμε τι σημαίνει να εκπαιδεύουμε προς όφελος της δημοκρατίας. Έθεσε το ερώτημα: «Πόσο συχνά προσκαλούνται οι άνθρωποι σε ευκαιρίες να συμμετάσχουν πραγματικά και να μάθουν πώς να αμφισβητούν ιδέες;» Η Hahrie Han επεσήμανε ότι ενώ τα πανεπιστήμια προετοιμάζουν ιδανικά τους φοιτητές για να αντιμετωπίσουν τα πιο δύσκολα ζητήματα της κοινωνίας, η πρακτική της εμπλοκής πέρα από τους ιδεολογικούς διαχωρισμούς παραμένει σπάνια. Οι φοιτητές, πρότεινε, θα πρέπει όχι μόνο να μάθουν να μοιράζονται τις απόψεις τους, αλλά και να εκπαιδευτούν στο πώς να ακούν εκείνους με τους οποίους μπορεί να μη συμφωνούν, επισημαίνοντας ότι οι πρόσφατες διαμαρτυρίες στις πανεπιστημιουπόλεις έχουν εγείρει ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον τα πανεπιστήμια εκπληρώνουν την αποστολή τους.
Για την πολυπλοκότητα της θέσης των πανεπιστημίων στη δημοκρατία μίλησε ο John Holmwood, Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Nottingham, ο οποίος υποστήριξε ότι η πολιτικοποίηση των πανεπιστημίων είναι τόσο εσωτερικό όσο και εξωτερικό ζήτημα. «Η απειλή για την ελευθερία του λόγου προέρχεται εν μέρει από τους πολιτικούς», παρατήρησε ο John Holmwood, «και τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν την διαταραχή στην πανεπιστημιούπολη για πολιτικούς σκοπούς». Τα πανεπιστήμια, τόνισε, πρέπει να θεωρούνται ως «μια κοινότητα κοινοτήτων», με ποικίλες συνεισφορές και ουσιαστική συμβολή σε μια πλουραλιστική κοινωνία. Πρότεινε να προχωρήσουμε πέρα από το ερώτημα «Πώς διαχειριζόμαστε το πανεπιστήμιο για τη δημοκρατία;» και αντ’ αυτού να δούμε τα πανεπιστήμια ως υποδείγματα της ίδιας της σύγχρονης δημοκρατίας. Ωστόσο, ο John Holmwood προειδοποίησε ότι «μέρος του προβλήματος είναι ο τρόπος με τον οποίο κατασκευάζεται το πανεπιστήμιο στη δημόσια φαντασία», ο οποίος συχνά δεν συμβαδίζει με την πραγματική εμπειρία των φοιτητών.
Όπως το θέτει η Irene Mulvey, «η δημοκρατία είναι δύσκολη υπόθεση –είναι σκληρή δουλειά» και υπάρχει ανάγκη να μεταδοθεί καλύτερα η σημασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας, της ελευθερίας του λόγου και των διαμαρτυριών των φοιτητών, υποστηρίζοντας παράλληλα την προώθηση της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ως κλειδί για την κοινωνική κινητικότητα.
Ο Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, Ron Daniels, έκανε κάποιες σύντομες παρατηρήσεις στην αρχή της συζήτησης, υποστηρίζοντας ότι τα πανεπιστήμια δεν είναι απλώς παθητικοί αποδέκτες των δημοκρατικών ελευθεριών –είναι υποχρεωμένα να τις υποστηρίζουν και να τις διατηρούν ενεργά. Μας υπενθύμισε τη δύναμη της εκπαίδευσης να γεφυρώνει τις διαφορές: «Πρέπει να εξοπλίσουμε τους φοιτητές, το προσωπικό, το διδακτικό προσωπικό και όλους τους ανθρώπους στις κοινότητές μας με τις δεξιότητες και τις ικανότητες να εμπλέκονται πέρα από τις όποιες διαφορές». Στον πολωμένο κόσμο στον οποίο ζούμε, συνέχισε, ο ρόλος αυτός είναι πιο κρίσιμος από ποτέ. «Θα χρειαστεί να εμπλακούμε όλοι μας… προκειμένου να αναλάβουμε το έργο της επιδιόρθωσης και της διασφάλισης της συνεχούς άνθησης των δημοκρατιών των οποίων είμαστε μέρος».
Η συγκεκριμένη συζήτηση των Διαλόγων του ΙΣΝ –η τρίτη σε μία σειρά ανοιχτών συζητήσεων για τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και τον πολιτισμένο διάλογο στις ΗΠΑ– αποτέλεσε τόσο έναν «καθρέφτη» που αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα του σημερινού ακαδημαϊκού τοπίου, όσο και έναν «χάρτη» που χαράσσει μία πορεία προς το μέλλον για τα πανεπιστήμια, ώστε να επαναπροσδιορίσουν τη δημοκρατική τους αποστολή. Σε μια εποχή που τα πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς πιέσεις, η συζήτησή μάς υπενθύμισε το ύψιστο κάλεσμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: να αποτελεί έναν χώρο όπου η δημοκρατία όχι μόνο διδάσκεται αλλά και ασκείται.
