Τα capital controls, η υπερφορολόγηση Τσίπρα, ο κορωνοϊός, ο πόλεμος, η ενέργεια, οι πιστωτικές, η Εφορία. Και τώρα το 2025…

Εύχομαι Καλή Χρονιά σε όλες και όλους, με υγεία σωματική και ψυχική, χαρά και ηρεμία! Αυτές τις μέρες που πολλοί από εμάς κάνουμε απολογισμό της χρονιάς που πέρασε και σχεδιασμό αυτής που έρχεται, έλα να συζητήσουμε εμείς οι άνθρωποι του ιδιωτικού τομέα, που έχουμε μία μικρή ή μεσαία δουλειά και φιλοδοξούμε να τα καταφέρουμε καλύτερα το νέο έτος! Αν ανήκεις και εσύ στους περίπου 800.000 μικρομεσαίους στην Ελλάδα, τότε σε παρακαλώ να προσθέσεις στον σχεδιασμό σου ότι από εδώ και πέρα όλα θα δυσκολέψουν πολύ, με οφέλη για τους οργανωμένους και τεράστιες δυσκολίες για όσους έχουν μάθει να δουλεύουν «στο περίπου»…

– «Καλά, ρε Ηλία, χρονιάρες μέρες πάλι αρχίζεις τη γκρίνια; Δεν σταματάς ποτέ;» μπορεί να σκεφθείς και ίσως να έχεις δίκιο… όμως επειδή είμαι 100% μέσα στην Ελληνική αγορά, παρακολουθώ με προσοχή, συμμετέχω και ο ίδιος, ετοιμάζω νέες δουλειές και γενικά βλέπω τι έρχεται, θα ήθελα απλά να σου εφιστήσω την προσοχή για τις μεγάλες αλλαγές που θα έχουμε το σωτήριο έτος 2025…

Μία δεκαετία «δια πυρός και σιδήρου»
Τα τελευταια δέκα χρόνια οι μικρομεσαίοι στην Ελλάδα έχουν περάσει κυριολεκτικά «δια πυρός και σιδήρου»…

Εκεί που φαινόταν να βγαίνουμε από την κρίση στο τέλος του 2014, ο σοφός Ελληνικός λαός επέλεξε αυτόν που υποσχόταν να χαρίσει χρέη κλπ.
Οι μικρομεσαίοι βρέθηκαν να έχουν να αντιμετωπίσουν νέα κρίση… capital controls και τεράστια προβλήματα στο επιχειρείν.
Μαζί με αυτά ήρθε και η υπερφορολόγηση που εφάρμοσε η αριστερή κυβέρνηση, που σε κάποιες περιπτώσεις έφερε τον κόσμο στα άκρα και κυριολεκτικά διέλυσε ζωές…
Μετά ήρθε ο κορωνοϊός, που επίσης άλλαξε τα πάντα. (Η Ελληνική κυβέρνηση αποδείχθηκε από αυτές που στήριξαν την οικονομία τότε με τα μεγαλύτερα ποσά).
Ακολούθησε ο πόλεμος, σα να είμαστε σε ηλεκτρονικό παιχνίδι και περνάμε συνεχώς σε νέα πίστα!
Η ενέργεια ακρίβυνε πάρα πολύ και μαζί της όλο το κόστος της εφοδιαστικής αλυσίδας, μειώνοντας την αγοραστική δύναμη των πολιτών
Η επέκταση της χρήσης χρεωστικών και πιστωτικών καρτών (πλέον θεωρείται λογικό να αγοράζει κάποιος με κάρτα ακόμη και ένα μπουκαλάκι νερό) ανάγκασε την πλειοψηφία να δηλώσει τα πάντα και να φορολογηθεί για αυτά, ορθώς.
Την ώρα που ο μέσος υπάλληλος ουρλιάζει για τους «φοροφυγάδες που έχουν επιχειρήσεις», στην Ελλάδα του 2025 η Εφορία θα συλλέξει +23 δις (!) περισσότερους φόρους σε σχέση με το 2019, με το ΑΕΠ να ανεβαίνει από τα 192 δις στα 247 δις Ευρώ, την ώρα που 70+ φόροι μειώθηκαν!
(Για να έχεις ένα μέτρο σύγκρισης: Το 2015 είχαμε ΑΕΠ 177 δις, 192 δις το 2019 και το 2025 θα φτάσουμε τα 247 δις. Οι Ρουμάνοι είχαν το 2015 160 δις, το 2019… 247 δις και το 2025 στοχεύουν τα 380 δις Ευρώ).

Το χρέος, του χρέους, το χρέος, ω χρέος!
Όλα αυτά (και πολλά άλλα) είχαν ως αποτέλεσμα στις 30.06.2024 οι Έλληνες να χρωστάμε σε δημόσιο (Εφορία και ασφαλιστικά ταμεία) και τράπεζες/servicers… 376,6 δις Ευρώ, εκ των οποίων τα 225,6 δις Ευρώ είναι ληξιπρόθεσμα. Σύμφωνα με το αναλυτικό ρεπορτάζ του capital.gr σχετικά με το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα στο τέλος του πρώτου εξαμήνου:

«Τα χρέη στην εφορία αυξήθηκαν στα 107,2 δισ. ευρώ (σ.σ. εκ των οποίων τα 26,3 δισ. ευρώ έχουν χαρακτηριστεί ως ανεπίδεκτα είσπραξης), με το πλήθος των οφειλετών να ανέρχεται σε 3,7 εκατομμύρια από 106,3 δισ. ευρώ πέρυσι και 105,62 δισ. ευρώ το 2019 (4,07 εκατομμύρια οφειλέτες).

Οι οφειλές στα ασφαλιστικά ταμεία ξεπέρασαν τα 48 δισ. ευρώ σε πλήθος μητρώων οφειλετών 2,2 εκατομμύρια έναντι 47,55 δισ. ευρώ το 2023 και 35,38 δισ. ευρώ πριν από σχεδόν μία εξαετία, σε πλήθος μητρώων οφειλετών δύο εκατομμύρια.

Τα “κόκκινα” δάνεια που παραμένουν στις τράπεζες υπολογίζονται σε 10,43 δισ. ευρώ από 9,94 δισ. ευρώ πέρυσι, ενώ τα “κόκκινα” δάνεια που “πέρασαν” στους servicers ανέρχονται σε 59,43 δισ. ευρώ έναντι 23,66 δισ. ευρώ το 2019».

Υπενθυμίζω ότι οι οικονομικά ενεργοί Έλληνες είμαστε περίπου 6,5 εκ ψυχές και ως το 2030 θα μειωθούμε κατά 400.000, σύμφωνα με τις έρευνες.

«Τι αλλάζει όμως το 2025;»
Η κυβέρνηση έκανε τη δουλειά της: Μείωσε το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, αύξησε κατά πολύ τα έσοδα, διαβάζουμε ότι θα αρχίσει να αποπληρώνει και χρέη μετά το 2032 για να μειώσει το ρίσκο της Ελληνικής οικονομίας σε εκείνη την περίοδο κλπ. Καμία άλλη δεν κατάφερε να πιάσει τη φοροδιαφυγή, να μαζέψει τόσα χρήματα κλπ.

Το 2025 θα μπουν σε εφαρμογή μία σειρά από νέες ρυθμίσεις που θα κάνουν πολύ πιο δύσκολη τη ζωή των ανθρώπων του επιχειρείν:

Ξεκινάει η καθολική εφαρμογή της ηλεκτρονικής κάρτας ασφάλισης, που σταδιακά θα αναδιατάξει το σύνολο του μικρομεσαίου επιχειρείν στην Ελλάδα και ειδικά στον χώρο της εστίασης (καφέ, εστιατόρια, μικρά ξενοδοχεία κλπ) θα φέρει τεκτονικές αλλαγές. Πάρα πολλοί άνθρωποι θα κληθούν να διαλέξουν: Είτε θα κλείσουν τις δουλειές τους, είτε θα συνεχίσουν να δουλεύουν σε «γκρίζα ζώνη», ρισκάροντας εξοντωτικά πρόστιμα. Στους επόμενους 36 μήνες θα μου κάνει μεγάλη εντύπωση αν δεν κλείσουν τουλάχιστον το 1/5 των επιχειρήσεων HoReCa. Δεν γράφω αν είναι καλό ή κακό, το γεγονός με ενδιαφέρει…
Οι μεγάλες αλλαγές στα ταξί (ο συνδυασμός της ηλεκτρονικής κάρτας ασφάλισης με τη δυνατότητα πώλησης της άδειας μόνο αν συνοδεύεται από υβριδικό/ηλεκτρικό αυτοκίνητο) θα ωθήσουν τον κλάδο σε «άσπρισμα» και «ξεκαθάρισμα», κάτι πολύ καλό, όμως ταυτόχρονα σταδιακά θα μεταφέρουν χιλιάδες εισοδήματα που έπαιρναν μικρομεσαίοι στα χέρια λιγότερων, μεγαλύτερων παικτών.
Αντίστοιχα παραδείγματα (και αλλαγές) υπάρχουν σχεδόν σε όλους τους κλάδους της οικονομικής ζωής στην Ελλάδα. Η φορολογική συμμόρφωση και όλα τα μέτρα που θα δυσκολέψουν πολύ τους «πονηρούς» ταυτόχρονα να αναδιατάξουν το σκηνικό άμεσα και γρήγορα…

«Δηλαδή το ότι γινόμαστε «Ευρωπαίοι» είναι κακό; Αυτό μας λες, Ηλία;»
Αυτό σίγουρα το διατυμπανίζει ήδη η πλειοψηφία των μικρομεσαίων στην Ελλάδα, που δηλώνει θυμωμένη για την αύξηση της φορολογίας, την έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης, το αυξημένο κόστος εργασίας και γενικότερα το κυνήγι της φοροδιαφυγής.

Όχι, για μένα δεν είναι κακό το ότι «γινόμαστε Ευρωπαίοι» με γοργούς ρυθμούς και μέσα σε λίγα χρόνια ανεβάσαμε τόσο πολύ τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού.

Τα μηνύματά μου προς εσένα είναι τα εξής δύο:

1. Αν είσαι ένας από τη μεγάλη πλειοψηφία που επιβίωσε με «νόμιμους και λιγότερο νόμιμους» τρόπους, πλέον από εδώ και πέρα τα λουριά θα σφίξουν πολύ. Αφού εξαιρέσουμε τα τυχόν κρυφά προβλήματα που έχεις και τις… αφελείς φορολογικές κινήσεις που μπορεί να έχεις σκεφθεί, αν θέλεις να παραμείνεις στην αγορά, είναι ανάγκη να σχεδιάσεις από την αρχή τη δουλειά σου!

Θέλει αναδιοργάνωση, σοβαρή συζήτηση με τον λογιστή σου, αλλαγές στο marketing, τη διαχείριση του τυχόν στοκ, την αξιολόγηση των πελατών και των ανοιγμάτων και πολλά άλλα, δεν υπάρχει ένας κανόνας για όλους. Δεν είναι μόνο ότι όλα θα δυσκολέψουν πολύ για σένα, αλλά και το ότι αν έχεις ως πελάτες μικρομεσαίους, θα κληθείς να διαχειριστείς πελάτες με πρόβλημα, μειωμένα έσοδα και αυξημένο ρίσκο κλεισίματος…

Ναι, θέλει και καλύτερη διαχείριση της εμπορικής φήμης μας, του ονόματός μας…

2. Αν ανήκεις στη μειοψηφία που είναι ήδη οργανωμένη και σοβαρή, τότε πιθανότατα αυτή η νέα εποχή θα είναι για σένα η έναρξη της περιόδου που οι κόποι σου θα ανταμειφθούν. Αν έχεις ήδη καταφέρει να τα βάλεις σε σειρά και να κερδίζεις με τρόπο που δεν εγκυμονεί «κινδύνους», τότε το μόνο που θα χρειαστεί να προσέξεις πολύ είναι η ομάδα σου, το προσωπικό σου. Το κόστος του θα αυξηθεί και το 2025, μαζί και με το κόστος ζωής που θα συνεχίσει να ανεβαίνει. Σου το έγραψα το 2023 (και «άκουσα» πολλά, όμως πλέον επιβεβαιώθηκα και με επίσημο τρόπο), οι καλές ομάδες θα γίνουν πιο «ακριβές» στο να τις στήσεις, να τις εκπαιδεύσεις και να τις κρατήσεις.

Ούτε υπέρ, ούτε κατά. Καταγραφή των δεδομένων και πρόβλεψη
Στην Ελλάδα της «ποδοσφαιροποίησης» των πάντων, όλα αυτά πρέπει με το ζόρι να σημαίνουν ότι είμαι υπέρ ή κατά κάποιου, ειδικά πολιτικού. Λάθος, είμαι υπέρ των μικρομεσαίων και προσπαθώ να καταγράψω τα δεδομένα όπως τα καταλαβαίνω + να προβλέψω κάποια πράγματα για το μέλλον με βάση την εμπειρία, τη δικιά μου και πολλών ακόμη πιο ειδικών από εμένα.

Κράτα λοιπόν τρία στοιχεία, με βάση τα οποία θεωρώ πως το 2025 θα είναι χρονιά σταθμός για το Ελληνικό επιχειρείν:

1. Στο εξωτερικό θα προχωρήσει ραγδαία η σάρωση εκατομμυρίων θέσεων εργασίας που θα αντικατασταθούν από την τεχνητή νοημοσύνη. Η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει (και σε χώρες με «ανοιχτή» οικονομία, όπως η Ρουμανία, ήδη βλέπεις μεγάλες αλλαγές) και η διαδικασία θα επιταχυνθεί τη χρονιά που ξεκινάει. Στην Ελλάδα ακόμη δεν θα φτάσει το κύμα, όμως θα «νιώσουμε» κάτι από τους πελάτες μας, στον τουρισμό και όχι μόνο. (Εμείς θα δούμε αλλαγές από το φθινόπωρο του 2026 και το 2027, όμως μέχρι τότε έχουμε δρόμο…)

2. Θα ξεκινήσει η διαδικασία μετασχηματισμού της οικονομίας μας και μείωσης των μικρών επιχειρήσεων, μιας και το πλαίσιο δράσης τους θα είναι ξεκάθαρα προσδιορισμένο και οι δυνατότητες για «εξυπνάδες» (με τις οποίες μεγάλωσαν γενιές ολόκληρες) θα μειωθούν πολύ για τους περισσότερους μικρομεσαίους.

3. Όλα αυτά θα γίνουν σε μία Ελλάδα που συνεχίζει να έχει μεγάλη ανεργία, ελάχιστη προσφορά θέσεων εργασίας με καλούς μισθούς και σχεδόν μηδενικές επενδύσεις σε νέα εργοστάσια κλπ. Έχουμε επικεντρωθεί ως χώρα σε επενδύσεις στον τουρισμό και τα ακίνητα, που δεν «γεννούν» μόνιμες καλοπληρωμένες θέσεις. Μάλιστα οι πρώτοι που αντιδρούν σε κάθε σκέψη να επιτρέψουμε επενδύσεις που θα αλλάξουν τα δεδομένα είναι ακριβώς αυτοί που θα ωφεληθούν, μιας και πλέον «βλέπουν παντού φαντάσματα».

Αυτά τα τρία δεδομένα με κάνουν να πιστεύω ότι το 2025 θα είναι πιθανώς και για σένα η απαρχή μίας εντελώς διαφορετικής οικονομικής περιόδου και αν δεν είσαι έτοιμος, ίσως να είναι καλό να σκεφθείς ακόμη και να βγεις προσωρινά από την αγορά, πριν πάθεις μεγάλη ζημιά! (Ξέρω ότι δεν θα το κάνεις, θα προτιμήσεις «να πέσεις μαχόμενος», σε έχουν πείσει ότι ήρωας είναι μόνο ο «Λεωνίδας», ο «Θεμιστοκλής» είναι λιγότερο δημοφιλής).

2025. Μία χρονιά που θα δυσκολέψει πολύ το επιχειρείν για τους μικρομεσαίους…

Καλή Χρονιά, με υγεία και χαρά!

Και μην ξεχνάς: Μαζί είμαστε πιο δυνατοί!

Ηλίας

(Ο Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης διευθύνει τον όμιλο εταιρειών MORE, στην Ελλάδα είναι επενδυτής και αναλυτής της αγοράς ακινήτων και ταυτόχρονα συμβουλεύει 300+ επενδυτές και μικρομεσαίους επιχειρηματίες στην Ελλάδα, την Κύπρο και τη Ρουμανία).